«Орзу» фирмасининг 2003 йил 1 майҳолатидаги товар операциялари
бўйича дебиторлик қарзлари тўғрисида
маълумот
Баланс бўйича сумма, минг сўм
шу жумладан
№ Опсрациянинг
мазмуни
Хаммаси
Дебитор
томонидан
тан
олшшаган
қарздорлик
Шулардан,
муддати
қарздорлик
1
2
«Барчиной»
савдо акционер-
лик жамиятига
жўнатилган,
лекин
1560,0
540,0
1360,0
400,0
200,0 140,0
100,0
Жами
2100,0
1760,0
340,0
100,0
Сотиб олувчилар билан олиб бориладиган хисоб-китобларнинг ау-дити
қуйидаги счётлар оркали амалга оширилади: 4010 - «Харидорлар ва
буюртмачилардан олинадиган счётлар», 6310 - «Харидорлар ва бу-
юргмачилардан олинадиган бўнаклар», 2900 - «Товарлар хисоби счёт-
лари», 9110 - «Сотижан товарларнинг таннархи», 5000 - «Кассадаги пул
маблағлари қисоби счётлари», 5110 - «Хисоб китоб» счёти, 5200 -«Валюта
счётлари хисобининг счётлари» ва бошка счётлар. Аудитор товар
операцилари бўйича хисоб-китобларнинг аудитида банк хужжатлари,
моддий жавобгар шахсларнинг қисоботлари ва хисоб регистирларидан кенг
фойдаланади.
18.6. Хизматлар бўйича ҳисоб-китобларнинг аудити
Турли мулкдаги хўжалик юритувчи субъектларга бошқа кор-хона ва
ташкилотлар маълум хизматларни кўрсатади. Жумладан, почта, телефон,
телеграф, факс бўйича хизматлар, электроэнергия, газ, иссикдик бериш
бўйича хизматлар, савдо тушумларини инкасса қилиш бўйича хизматлар,
транспорт бўйича хизматлар ва бошқа турдаги хизматлар. Корхона пул
маблағининг маълум қисми кўрсатилган ушбу хизматлар учун сарф бўлади.
Амалиёт маълумотлари билан яқиндан танишиш шуни кўрсатдики, ушбу
хизматларни хисобга олиш ва «азоратини таъминлашда маълум
камчиликлар мавжуд. Жумладан, бажарилган хизматларнинг хажмини
асоссиз ошириб кўрсатиш, хизмат таърифларини ўзгартириш ҳоллари
учраб туради. Натижада, корхоналар ўртасида мавжуд келишмовчиликлар
ва даъволар келиб чиқади. Бу ўз навбатида дебиторлик ва кредиторлик
қарзларининг кўпайишига, корхоналар ўртасида ўзаро хисоб-китоб
интизоми-нинг бузилишига олиб келади. Шу мақсадларда кўрсатилган хиз-
www.qmii.uz/e-lib
233
матлар бўйича хисоб-китобларнинг аудити ўтказилади. Ушбу аудит
куйидаги вазифаларни бажаришга қаратилган:
- кўрсатилган маиший хизматлар бўйича тўланган маблағларнинг
конуний-лигини текшириш;
- кўрсатилган хизматлар хджмининг тўғрилиги, таърифларнинг асосли
кўлланганлигини аниқлаш;
- хизматлар бўйича хисоб-китобларнинг тўғри расмийлаштирилганлиги
ва мақсулот таннархига, корхонанинг давр қаражатларига асосли олиб
борганлигини текшириш;
- хисоб-китоб операцияларининг бухгалтерия х,исоби счётларида тўғри
акс эттирилганлигини экспертиза қилишдан иборат.
Хизматлар бўйича қисоб-китобларни аудит кқпишга куйидаги хужжатлар асос
бўлади: томонлар ўртасида тузилган шартномалар, ха-ражатлар таркиби ва
молиявий нагижаларнинг шаклланиши тўғрисидағи низом, банк кўчирмалари,
бажарилган ишлар (хизматлар) тўғрисидаги маълумотномалар, корхонанинг
х^соб сиёсати, бухгалте-рия хисобининг миллий стандартлари ва бошка
меъёрномалар. Ауди-тор кўрсатилган хизматлар бўйича хисоб-китобларнинг
аудитини куйидаги тартибда ўтказади: даставвал хизматлар бўйича хисоб-
китобларнинг турлари бўйича қолдикдари ўрганилади, кейинчалик хисоб-китоб
операцияларининг тўғри хужжатлаштирилганлиги ва бух-галтерия хисоби
счётларида кабул кдлинган тартибда акс этгирилганилиги текширилади.
Текширув жараёнида аникданган камчиликлар умумлаштирилади ва холисона
хулосалар берилади.
Корхоналарга кўрсатилган хизматлар бўйича қисоб-китоблар асо-сан 6800 -
«Турли кредиторлардан карзлар ва бошка хисобланган маж-буриятлар хисоби
счётлари» (6890 - «Бошкд мажбуриятлар») счёти оркали аудит килинади. Ушбу
счётнинг кредит қолдиғи корхонанинг кўрсатилган хизматлар бўйича бошка
юридик шахслар олдидаги карзини ифодалайди. Кўрсатилган хизматларининг
қийматига ушбу счёг кредитланади, пули тўланганда эса дебетланади. Корхона
учун кўрсаталган хизматларнинг кдймати харажат бўлиб, ушбу харажатлар 9400 -
«Давр харажатлари хисоби счётлари» (9420 - «Маъмурий хара-жатлар», 9439 -
«Бошкд операцион харажатлар») счётига олиб борил-ган бўлади. Аудитор
кўрсатилган хизматлар бўйича харажатларни юқоридаги счётлар оркали
текширади. Кўрсаталган хизматлар учун 5110 - «Хисоб-ютгоб» счёти, 5200 -
«Валюта счётлари хисобининг счётлари», айрим хрлларда эса 5000 - «Кассадаги
пул маблағлари хисоби счётлари» оркдли пул тўланади. Аудитор банк
кўрсатмалари оркали ушбу операцияларнинг қонуний амалга оширилганлигини
тек-ширади.
Хизматлар бўйича х,исоб-китобларнинг тўғрилиги жорий х,исоб
маълумотлари, «Молиявий хисобот» маълумотлари орқали текширилиб
кўрилади.
Корхонанинг хизматлар
бўйича ьдарзлари
бухгалтерия
балансининг пассив томони, II - «Мажбуриятлар» бўлимида кўрсатилган
бўлади. Ушбу қолдиқ хизмат турлари бўйича очилган аналитик хисоб
www.qmii.uz/e-lib
234
регистрлари билан солиштирила-ди. Текшириш натижалари аудиторлик
х^соботи ва хулосасига киритилади.
Do'stlaringiz bilan baham: |