‘zbekiston respublikasi oliy va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi u. Dalaboyev vektor va tenzor



Download 4,61 Mb.
Pdf ko'rish
bet50/90
Sana10.09.2021
Hajmi4,61 Mb.
#170633
1   ...   46   47   48   49   50   51   52   53   ...   90
Bog'liq
Vektor va tenzor tahlil (U.Dalaboyev)

^ = ^ / L O  = («*-/LX 
(7-11)
(7.11)  ifodaning  chap  va o‘ng  tomondaning  bir  xil  ortlardagi
koeffitsiyentlarini tenglab
(7-12)
tenglikka  kelamiz.  (7.12)  to‘g‘ri  va teskari  almashtirish  koeffitsiyentlari 
orasidagi  bog'lanishni  ifodalaydi.  (7.9)  ning  ikki  tomonini  e,  vektorga,
(7.10) ni esa e,  ga skalyar ko‘paytirsak
(em,e,) = a ^  = au, 
(7.13)
( ^ )  = /3L(?..^) = A . ^ = A .  
(7.14)
to‘g‘ri va teskari almashtirish koeffitsiyentlarini aniqlash imkoniyati 
paydo bo‘Iadi. (7.13) da indekslami almashtirsak  k <->/
(?•«*) = «* = («*.?). 
(7-15)
va  buni  (7.14)  bilan  taqqoslasak,  to‘g‘ri  va  teskari  almashtirishlarning 
koeffitsiyentlari orasidagi munosabatni topamiz:
Pu =
a
(7.16) 
(7.16) dan foydalanaib (7.9) va (7.10) quyidagicha yozish mumkin:
(7.12) munosabatni esa
II
r5
(7.17)
ii
i?
(7.18)
ii
(7.19)
ko‘rinishda  yozish  mumkin.  Oxirgi  tenglikni  matritsa  ko‘rinishda 
ifodalash  qulaydir.  Buning  uchun  tenglikning  chap  tomonida  shakl 
almashtiramiz:
«fc.««.=«ta“ L = ( a - a r )te-
Shuning uchun,
(a  arr )to 
=>  cr  a r = £ . 
(7.20)
Bu yerda  birlik matritsa. (7.20) dan ko'rinadiki
a~' = arr . 
(7.21)
94
www.ziyouz.com kutubxonasi


Ya’ni,  to‘g‘ri  almashtirish  matritsasi  ( a )   ga  teskari  matritsa 
transponirlangan matritsaga teng bo'lar ekan.
deta = detar  va  det£ = l  bo'lgani  uchun  (7.20)  dan  deta = ±l  kelib 
chiqadi.  Ya'ni  ortogonal  almashtirish  determinanti  +1  yoki  -1  ga  teng 
bo‘ladi.
deta = +l 
bo'lgan  ortogonal  almashtirishlarga  birinchi  tu r 
deta = - l   boMgan  almashtirishlarga  esa  ikkinchi  tu r  almashtirishlar 
deyiladi.  Bunday almashtirishlarga inversiya misol boMadi.
7.3. Vektor koordinatalarini almashtirish
(7.17)  va (7.18)  munosabatlar  bilan  bogMangan  ek  va  ek  Dekart 
bazis  vektorlar  berilgan  boMsin.  Biror  3  vektomi  qaraylik.  Bu 
vektorning  ek  bazisdagi  yoyilmasi  3 = akek  ,  ?k  bazisdagi  yoyilmasi  esa, 
a = a'kek 
boMsin. O  z-o‘zidan ravshanki
(7.17) dan foydalanib  ?k
a ke k  ~   ° k e k •
bazisdan  ek  bazisga o‘tamiz:
°kek = akakmem >
(7.22)
\
a
  y
Bu  ifodaning chap tomonidagi  indekslarni  almashtirib  £+*m,  ortlaming 
chiziqli bogManmaganligini  inobatga olsak
a m 
= ak A  
(7-23)
munosabat  kelib  chiqadi.  Xuddi  shuning- 
dek, teskari almashtirish uchun esa 

a'm = amkak- 
O-24)
y  
(7.17),  (7.18)  munosabatlarni  (7.23)  va
jt

(7.24)  lar  bilan  taqqoslasak,  vektor 
 
koordinatalari  ham  bir  bazisdan  ikkin-
^ _____ chisiga  o‘tganda  ortlar  kabi  almashishligi
 
kelib  chiqadi.  (7.23)  almashtirishni  quyi-
dagicha ham yozish mumkin: 
a„=aL a'k 
(7-25)
-misol.  Dekart  koordinatalar  sistemsini  ixtiyoriy  burchakka 
burishda skalyar ko‘paytmaning o‘zgarmasligini ko‘rsataylik.
I>  Buni isbotlash uchun (7.24) va (7.19) xossalardan foydalanamiz:
\  I  e  
e ' 


Download 4,61 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   46   47   48   49   50   51   52   53   ...   90




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish