6.1- rasm.
Konussimon uzatmalarda val o’qi bo’ylab yo’nalgan kuch qiymatining kattaligi, ilashishda
tishlarga ta’sir etuvchi kuchlarning notekis taqsimlanishi natijasida qo’shimcha dinamik
kuchlarning hosil bo’lishi bu tur uzatmalarning asosiy kamchiligidir. Biroq mashinalarda ko’pincha
kesishgan vallar ishlatish zarurati tug’iladi, shuning uchun yuqorida ko’rsatilgan kamchiliklar
bo’lishiga qaramay, konussimon tishli g’ildiraklardan keng ko’lamda foydalaniladi.
PDF created with pdfFactory Pro trial version
www.pdffactory.com
30
Konussimon tishli g’ildiraklarda g’ildirak tishlarining o’lchamlari uch xil shaklda bo’lishi
mumkin.
a) m
n
≥2, Z
∑
=20±100 gacha bo’lgan aylanasimon, to’g’ri hamda tangensial tishli
konussimon g’ildirak tishlari 1-shaklda kesiladi (6.2-rasm, a).Bunda tishning balandligi uning
uzunligi bo’yicha normal holatda pasayib, tish asosining konus uchi bilan tish bo’luvchisining
konus uchi bir nuqtadan boshlanadi.
6.2-rasm
b) Aylanasimon tishli konussimon g’ildiraklar, asosan 2-shaklda kesiladi (6.2-rasm, b).
Bunda tish asosi bilan tish bo’luvchisining konus uchlari har xil nuqtadan boshlanadi.
v) Aylanasimon tishli konussimon g’ildirakli uzatmalarda Z
∑
≥40 hamda konus uzunligi 75-
750 mm bo’lganda, g’ildirak tishlarini 3-shaklda kesish tavsiya etiladi. Bunda tishning balandligi
uning butun uzunligi bo’yicha bir xil bo’ladi (6.2-rasm, в).
G’ildirak tishlarining qiyalik burchagi aylanasimon tishli g’ildiraklar uchun β=35°,
tangensial tishli g’ildiraklar uchun 20...30° olishtavsiya etiladi (6.3-rasm,a,b).
6.3-rasm.
Bunda burchak qiymati qancha katta bo’lsa, uzatma shunchalik tekis va ravon ishlaydi
(biroq, bunda bo’ylama kuchning qiymati ham ortadi).
Konussimon tishli g’ildiraklarning geometrik o’lchamlari.
Uzatmalarda uzatish sonining qiymati konus shaklidagi friksion uzatmalar kabi aniqlanadi:
1
2
2
1
2
1
z
z
n
n
u
=
=
=
ω
ω
PDF created with pdfFactory Pro trial version
www.pdffactory.com
31
Vallarning o’qlari orasidagi burchak 90° bo’lganda boshlang’ich konus burchagi orqali
ifodalangan uzatish soni quyidagicha bo’ladi (6.4-rasm).
1
2
δ
δ
ctg
tg
u
=
=
6.4-rasm.
Umuman olganda, to’g’ri tishli konussimon uzatmalar uchun uzatish sonining qiymatini
2...3, aylanasimon tishli g’ildiraklar uchun u
max
=6,3 gacha olish tavsiya etiladi.
Uzatma g’ildiraklarining geometrik o’lchamlarini aniqlashda hisobiy modul sifatida tishning
sirtqi tomonidan (keng) aniqlangan modul ishlatiladi, bunda to’g’ri tishli gildiraklar uchun m
e
aylanasimon tishli g’ildiraklar uchun m
te
bo’lib, bu qiymatlar standart bo’yicha yaxlitlanmaydi.
Buuzatmalarda ham silindrikuzatmalardek, asosiy geometrik o’lchamlari boshlang’ich yoki
bo’luvchi konus o’lchamlari yordamida ifodalanadi.
2
2
1
1
sin
2
sin
2
,
5
,
0
,
δ
δ
ω
e
e
e
e
e
m
te
te
e
d
d
R
b
R
R
m
m
z
m
d
=
=
−
=
=
bu yerda: R
e
- konus yasovchisining uzunligi; d
e
- g’ildirak bo’lish aylanasining o’lchamlari; t
te
-
g’ildirak tishining sirtqi tomonidan aniqlangan modul; t
m
-o’rta diametr bo’yicha aniqlangan modul.
To’g’ri va aylanasimon tishli konussimon g’ildiraklarning geometrik o’lchamlarini quyidagi
jadvalda berilgan formulalar yordamida aniqlash mumkin.
Umuman olganda, to’g’ri va aylanasimon tishli konussimon g’ildiraklar uchun z
k
>z
min
=17
bo’lishi kerak, bunda g’ildiraktishini asbob yordamida kesish jarayonida tish asosining
qirqilmasliga ta’minlanadi.
PDF created with pdfFactory Pro trial version
www.pdffactory.com
32
Do'stlaringiz bilan baham: |