Машина деталлари маъруза курси лотин 2017 й 20 янв



Download 2,19 Mb.
Pdf ko'rish
bet13/94
Sana10.09.2021
Hajmi2,19 Mb.
#170170
1   ...   9   10   11   12   13   14   15   16   ...   94
Bog'liq
mashina detallari

Tayanch iboralar. 
Uzatmalar,  mexanik  uzatmalar,  uzatmalarning  f.i.k.,  uzatish  soni,  uzatish  nisbati,  burovchi 
moment, quvvat, burchak tezlik, aylana kuch. 
 
Dars maqsadi: 
Mashinalardagiishchiqismlarningyuritmalaridaishlatiladiganuzatmalar, 
xususan, 
mexanikuzatmalarningturlari, 
tuzilishivaishlatilishjoylarito’g’risidatalabalardabilimvatushunchalarhosilqilish. 
 
 
1. Mashinasozlikda ishlatiladigan uzatmalar, vazifasi va turlari, qo’llanilish sohalari 
 
Ma’lumki,  mashina  va  mexanizmlarni  harakatga  keltirish  uchun  avvalo  biror  energiya 
manbai  bo’lishi  kerak.  Energiya  manbai  sifatida  ichki  yonuv  dvigateli,  bug’  mashinasi,  elektr 
dvigatellardan  foydalanish  mumkin.  Ko’pincha,  energiya  manbai  sifatida  foydalaniladigan 
uzellarning  ishlash  xarakteri  ish  bajaruvchi  qismga  qo’yilgan  talablardan  farq  qiladi.  Masalan, 
avtomobilni  turgan  joyidan  qo’zg’atish  vaqtida  uning  g’ildiraklaridagi  burovchi  moment  katta 
qiymatga  ega  bo’lishi  kerak.  Bunga  g’ildirakning  aylanish  chastotasini  kamaytirish  hisobiga 
erishiladi.  Avtomobilga o’rnatilgan  ichki  yonuv dvigateli  aylanish  chastotasining  nominal qiymati 
esa nisbatan o’zgarmas bo’ladi. Demak, avtomobilni nominal harakatini ta’minlash uchun, ma’lum 
PDF created with pdfFactory Pro trial version 
www.pdffactory.com


11
 
 
 
aylanish  chastotasi  bilan  ishlab  turgan  dvigateldan  foydalanilgani  holda,  g’ildirak  tezligini 
boshqarish va lozim bo’lgan taqdirda harakat yo’nalishini o’zgartirish zaruriyati tug’iladi.  
Avtomobillarda bunday vazifani o’taydigan uzel tishli g’ildiraklardan tuzilgan uzatma, ya’ni 
tezliklar  qutisidir.  Ko’pchilik  elektrik  dvigatellarning  ishlash  rejimi  ham  mashinaning  ish 
bajaruvchi qismini ishlash rejimidan farq qiladi. Ularni bir - biriga moslash ishi ham turli uzatmalar 
vositasida amalga oshiriladi. 
Demak  dvigatel  bilan    mashina  o’rtasida  uzatmalar o’rnatish zaruriyati  bir  qancha  sabablar  
bilan izohlanadi: 1. energiya  manbalari – dvigatellar katta burchak tezliklarida ishlaydi, bu tezliklar 
ularning quvvati, FIK katta, o’lchamlari kichik  bo’lishini ta’minlaydi:  ishlab chiqarish  mashinalari 
vallarning burchak tezliklari ko’p hollarda dvigatel valining burchak tezligidan farq qiladi; 2. ishlab 
chiqarishdagi mashinalarning tezligini binobarin, aylanuvchi momentlarni dvigatel valining burchak 
tezligini  o’zgartirish  yo’li  bilan  emas,  balki  uzatmalar  bilan amalga  oshirish  foydaliroqdir,  chunki 
dvigatel  valining  burchak  tezligi  kamayganda  uning  quvvati  va  FIK  ham  kamayadi:  3.  dvigatel, 
odatda,  aylanma  harakatni  uzatadi,  mashinaning  ishchi  jihozlari  esa,  ko’pincha,  ilgarilama–qayta, 
tebranma,  vintsimon  va  boshqa  harakat  turlari  bo’lishini  talab qiladi; 4. ko’p  hollarda  bir dvigatel 
energiyasini  bir  necha  ishlab  chiqarish  mashinalariga  uzatishga  to’g’ri    keladi,  bu  mashinalar 
aylanuvchi vallarining burchak tezliklari esa bir xilda bo’lmaydi. 
Shunday qilib, energiya  manbai  bilan mashinaning  ish  bajaruvchi qismi orlig’ida  joylashib, 
ularni  o’zaro  bog’lovchi  hamda  harakatni  talab  qilingandek  boshqarishga  imkon  beruvchi 
mexanizmlar uzatmalar deb ataladi (3.1-rasm). 
Mashinasozlikda mexanikaviy, elektrik, pnevmatik va gidravlik  uzatmalardan foydalaniladi. 
Ularning  eng  ko’p  ishlatiladigani  mexanikaviy  uzatmalardir.  Bu  uzatmalar  alohida  va  boshqa  tur 
uzatmalar bilan birgalikda ishlatilishi mumkin. 
 
3.1-rasm. 
 
Mashina  detallari  kursida,  asosan  mexanikaviy  uzatmalar  o’rganiladi.  Boshqa  tur  uzatmalar 
haqidagi ma’lumotlar maxsus kurslarda batafsil beriladi. 
Mexanikaviy  uzatmalar  ikki  turga  bo’linadi;  1)  ishqalanish  hisobiga  ishlaydigan  uzatmalar 
(friksion  va  tasmali  uzatmalar)  (3.2-rasm,  a,  g); 2)  ilashish  hisobiga  ishlaydigan  uzatmalar  (tishli, 
chervyakli va zanjirli uzatmalar) (3.2-rasm, bd, ye).  
b)
 
Dvigatel 
Uzatma 
Mashinaning 
ish bajarish 
organi 
Kirish 
Chiqis
hKirish 
Uzatma 

Download 2,19 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   9   10   11   12   13   14   15   16   ...   94




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish