Loyiha toshkent davlat yuridik universiteti

Jazolarni va boshqa jinoyat-huquqiy ta’sir choralarni ijro etuvchi 
organ va muassasalar tizimi 
 
O’zbekiston  Respublikasi  qonunchiligida  jazolarni  o’rganish  va  ularni 
talqin qilishni osonlashtirish maqsadida jazolar ma’lum bir tizimga solingan. 
O’zbekiston  Respublikasida  jazolarni  va  boshqa  jinoiy-huquqiy  ta’sir 
choralarni  turli  xil  ijroiya  va  sud  xokimiyatiga  kiruvchi  organlar  va 
muassasalar ijro etadi. Jinoyat-ijroiya huquqi jazolarni ijro etuvchi organ va 
muassasalarning  har  xil  ekanligini  hisobga  olib,  alohida  institut  sifatida 
o’rganiladi. Jinoyat-ijroiya kodeksining  14-moddasiga 2003-yil 30-avgustda 
o’zgartirish kiritildi:  
«Jarima  tariqasidagi  jazo  O’zbekiston  Respublikasi  Adliya  vazirligi 
huzuridagi  sud  qarorlarini  ijro  etish,  sudlar  faoliyatini  moddiy-texnika 
jihatidan va moliyaviy ta’minlash departamenti tomonidan ijro etiladi. 
Muayyan  huquqdan  mahrum  qilish,  axloq  tuzatish  ishlari,  ozodlikdan 
mahrum  qilish  Ichki  ishlar  organlari  tomonidan  ijro  etiladi.  Muayyan 
huquqdan mahrum qilish to’g’risidagi hukm talabi mahkumning ish joyidagi 
ma’muriyat  tomonidan,  shuningdek  tegishli  faoliyat  turlari  bilan 
shug’ullanishga  berilgan  ruxsatnomani  bekor  qilishga  vakolatli  organlar 
tomonidan ijro etiladi. 
Harbiy xizmatchilarga nisbatan:  
-  xizmat  bo’yicha  cheklash  tariqasidagi  jazo  –  harbiy  xizmatchi 
xizmatini  o’tayotgan  joydagi  harbiy  qismlarning  (muassasalarning) 
qo’mondonligi tomonidan; 
-  intizomiy  qismga  jo’natish  to’g’risidagi  jazo  –  maxsus  tashkil  etilgan 
harbiy qismlar tomonidan ijro etiladi; 

---

53 
 
Harbiy  yoki  maxsus  unvondan  mahrum  qilish  tariqasidagi  qo’shimcha 
jazo mazkur unvonni bergan organ tomonidan ijro etiladi». 
Jazolarni  ijro  etuvchi  organ  va  muassasalar  turli  vazifalarni  bajaradilar. 
Davlatning jazolarni ijro etish funktsiyasini amalga oshiruvchi organlar, eng 
avvalo, ixtisosligiga qarab ajratilgan. Bular: 
 a) ichki ishlar organlari;  
 b) sud organlari;   
 s) harbiy qism qo’mondonliklari.  
Bu  masala  bevosita  ularning  ichki  tartib  qoidalariga  bog’liq  bo’lib 
hisoblanadi. Jumladan, Ichki ishlar organlari zimmasiga muayyan huquqdan 
mahrum qilish, axloq tuzatish ishlari, ozodlikdan  mahrum qilish va  umrbod 
ozodlikdan  mahrum  qilish  jazosini  ijro  etish  yuklatilgan.  Bu  organ  asosiy 
jazolarni  ijro  etish  organi  bo’lib  hisoblanadi.  Chunki  bu  organga  jazo 
tizimidagi jazolarning ko’pchilik qismini ijro etish vakolati berilgan. Xorijiy 
mamlakatlarda  bo’lsa  Ichki  ishlar  organlari  zimmasiga  qo’shimcha 
vakolatlar  ham  yuklatilgan.  Shartli  hukm  qilingan  shaxslarning  xulq-atvori 
ustidan nazorat Ichki ishlar organlari tomonidan amalga oshiriladi.  
Sudlarga,  Jinoyat-ijroiya  kodeksi  bo’yicha  jarima  va  mol-mulkni 
musodara  qilish  jazosini  ijro  etish  yuklatilgan  edi.  Shuningdek,  harbiy  yoki 
boshqa  maxsus  unvonlardan  mahrum  qilish  sudlar  tomonidan  ijro  etilishi 
nazorat qilinardi.   
2003-yil 
30-avgustda 
O’zbekiston  Respublikasi  Jinoyat-ijroiya 
kodeksiga kiritilgan o’zgartirish natijasida O’zbekiston Respublikasi Adliya 
vazirligi  huzuridagi  sud  qarorlarini  ijro  etish,  sudlar  faoliyatini  moddiy-
texnika jihatidan va moliyaviy ta’minlash departamenti zimmasiga faqatgina 
jarima tariqasidagi jazoni ijro etish yuklatilgan. 
Harbiy  xizmatchilarga  nisbatan  tayinanadigan  jazolardan  –  xizmat 
bo’yicha  bo’yicha  cheklash  jazosini  harbiy  xizmatchi  xizmatni  o’tayotgan 
joydagi  harbiy  qismlarning  qo’mondonligi  tomonidan,  intizomiy  qismga 
jo’natish  tariqasidagi  jazo  esa  maxsus  tashkil  etilgan  harbiy  qismlar 
tomonidan tashkil etiladi. Yangi kiritilgan o’zgartirishga asosan harbiy yoki 
maxsus  unvondan  mahrum  qilish  tariqasidagi  qo’shimcha  jazo  mazkur 
unvonni bergan organ tomonidan ijro etiladi.   
Yuqorida  ta’kidlanganlardan  tashqari,  jazoni  ijro  etish  muassasalari 
ozodlikdan 
mahrum 
etilgan 
jazosiga 
hukm 
qilingan 
alkogolizm, 
giyohvandlik  yoki  zaharvandalikka  yo’liqqan  mahkumlarning  jinoyat-
huquqiy ta’sir choralarini ham ijro etadilar.  
O’zbekiston  Respublikasi  Jinoyat  –  ijroiya  kodeksining  15-moddasida 
boshqa  jinoyat-huquqiy  ta’sir  choralarni  ijro  etuvchi  muassasa  va  organlar 
ko’rsatib utilgan. Bunday jinoyat-huquqiy ta’sir choralar ikki turga bo’linadi:  

---

54 
 
A) shartli hukm qilish 
B) tibbiy yo’sindagi majburlov choralari; 
V) voyaga yetmaganlarga nisbitan majburlov choralari. 
Tibbiy yo’sindagi majburlov choralari: 
- ijtimoiy xavfli qilmish sodir etgan ruhiy kasallarga – Sog’liqni saqlash 
organlari tibbiy muassasalari tomonidan; 
- 
alkogolizm, 
giyohvandlik 
yoki 
zaharvandalikka 
yo’liqqan 
mahkumlarga  nisbatan  -  Sog’liqni  saqlash  organlari  tibbiy  muassasalari 
tomonidan; 
- ular ozodlikdan mahrum etishga hukm  qilingan taqdirda – Ichki ishlar 
organlarining tibbiy muassasalari tomonidan ijro etiladi; 
Sudning qaroriga kura tanosil yoki OITS kasalligiga, shuningdek, ochik 
shakldagi  sil  kasallligiga  chalingan  mahkumlarga  majburiy  da’volvnish 
shart.   
O’zbekiston  Respublikasi  Jinoyat  kodeksining  VII  bo’lim,  XVII  bob, 
91-96 
moddalari 
aynan 
tibbiy  yo’sindagi  majburlov  choralariga 
bag’ishlangan. 
Tibbiy yo’sindagi majburlov choralariga quyidagilar kiradi: 
A)  Majburiy  ambulatoriya  kuzatuvida  bo’lish  va  ruhiy  kasallik 
mutaxassisida davolanish; 
B) Umumiy tartibli ruhiy kasalliklar shifoxonasida majburiy davolanish; 
S)  Umumiy  tartibli  ruhiy  kasalliklar  shifoxonasining  sog’liqni  tiklash 
maxsus bo’limida majburiy davolanish; 
D)  Kuzatuv  kuchaytirilgan  ruhiy  kasalliklar  shifoxonasida  yoki 
bo’linmasida majburiy davolanish; (JK 93-modda) 
Voyaga yetmaganlarga nisbatan majburlov choralari: 
-  jabrlanuvchidan  uzr  so’rash,  yetkazilgan  zararni  to’lash  yoki  bartaraf 
etish majburiyatini yuklash – sud tomonidan; 
-  maxsus  o’quv-tarbiya  muassasasiga  joylashtirish  –  Xalq  ta’limi 
organlari tomonidan ijro etiladi.  
Voyaga yetmaganlarga nisbatan majburlov choralari sud tomonidan ijro 
etiladi.  Voyaga  yetmaganlarning  jabrlanuvchidan  uzr  so’rashi  og’zaki  yoki 
yozma,  omma  oldida  yoki  alohida  so’rash  tartibi  mavjud.  Shuningdek,  uzr 
so’ralish vaqti, joyi va tartibi sud tomonidan belgilab beriladi.