4-mavzu. O'zbekiston tanlagan mustaqil rivojlanish yo'li va uning ahamiyati Mavzuni o’rganishdan maqsad

Asosiy masalalar (Reja):  

1. 

Mustaqil 

taraqqiyotning 

dastlabki 

bosqichidagi 

muammolar, 

O'zbekistonning o'ziga xos taraqqiyot yo'lini tanlashi. 

2. 

Taraqqiyotning “O'zbek modeli” va uning o'ziga xos xususiyatlari. 

3. 

O'zbekistonning  ijtimoiy-siyosiy  rivojlanish  strategiyasi:  yangilanish  va 

taraqqiyot yo'li. 

4. 

Yangi Konstitutsiyaning qabul qilinishi va uning tarixiy ahamiyati. Davlat 

ramzlari. 

 

1. 

Mustaqil 

taraqqiyotning 

dastlabki 

bosqichidagi 

muammolar, 

O'zbekistonning o'ziga xos taraqqiyot yo'lini tanlashi. 

O'zbekiston  mustaqillikka  yerishganidan  so'ng  kun  tartibida  ja-hon 

andozalariga mos keladigan davlat qurish, siyosiy, ijtimoiy va iqtisodiy sohada tub 

islohotlarni  amalga  oshirish,  ularni  qonun  bilan  mustahkamlaydigan  huquqiy 

tizirnni vujudga keltirish vazifasi turar yedi. Chunki sobiq sotsialistik tuzumga xos 

ijtimoiy munosabatlar va jarayonlar yendilikda respublikada barpo qilinajak yangi 

jamiyat  manfaatlariga  mos kelmas  yedi. Mulkchilik, mulkka yegalik qilish va uni 

boshqarish,  ishlab  chiqarish  omillari,  bozor  mexanizmi,  davlat¬ning  ijtimoiy-

iqtisodiy  hayotini  normal  izga  solish  ana  shunday  jid-diy  yangilanishlarni  taqozo 

yetar yedi. 

Shuni  ham  aytish  kerakki,  jahonda  hamma  mamlakatbop  ijtimoiy-iqtisodiy 

rivojlanishning  tamoyillari,  barcha  uchun  tavsiya  yetish  lozim  bo'lgan  tayyor 

andozalari  hech  qachon  bo'lmagan  va  bo'lmaydi  ham.  Shu  bilan  birga 

rivojlanishning  madaniy,  ma'rifiy,  tarixiy  jihatdan  asrlar  mobaynida  shakllangan 

an'analari mavjud bo'lgan O'zbekistonday qadimiy makonda o'ziga xos yo'l tanlash 

uchun  ancha-muncha  izlanish  lozim  yedi.  Biroq,  vaqtni  boy  bermay,  tezkorlik 

bilan  ish  tutish  lozim  yedi.  Shuning  uchun  ham  «Mustaqil  O'zbekiston  tug'ilgan 

kuniyoq oyoqqa turishga, o'zi yurishga majbur yedi». 

Yana  shuni  ta'kidlash  darkorki,  O'zbekiston  o'z  mustaqilligi-ni  qo'lga 

kiritgan  paytda  mamlakat  ichkarisida  bo'lgani  kabi  uning  tashqarisida  ham  unga 

ishonmaydigan, shubha bilan qaraydiganlar bor yedi.  

---

I  A.  Karimov  mamlakatning  dastlabki  yillardagi  rivojlanish  jarayonlarini  chuqur 

tahlil  qilib,  O'zbekiston  davlat  qurilishi  va  iqtisodi-yotini  isloh  qilish  dasturining 

o'zagi sifatida quyidagi beshta asosiy qoidani o'rtaga tashladi: 

Birinchidan,  iqtisodiy  islohotlar  hech  qachon  siyosat  ortida  qolmasligi 

kerak,  u  biror  mafkuraga  bo'ysundirilishi  mumkin  yemas.  Biming  ma'nosi  shuki, 

iqtisodiyot  siyosatdan  ustun  turishi  kerak.  Ham  ichki,  ham  tashqi  iqtisodiy 

munosabatlarni mafkuradan holi qilish kerak. 

Ikkinchidan,  o'tish  davrida  davlat  bosh  islohotchi  bo'lishi  lozim.  U 

islohotlarning ustuvor yo'nalishlarini belgilab berishi, o'zgartishlar siyosatini ishlab 

chiqishi va uni izchillik bilan o'tkazishi shart. 

Uchinchidan, qonun, qonxmlarga rioya yetish ustuvor bo'lishi lozim. Buning 

ma'nosi  shuki,  demokratik  yo'I  bilan  qabul  qilingan  yangi  Konstitutsiya  va 

qonunlarni hech istisnosiz hamma hurmat qilishi va ularga og'ishmay rioya yetishi 

lozim. 

To'rtinchidan,  aholining  demografik  tarkibini  hisobga  olgan  holda  kuchli 

ijtimoiy siyosat o'tkazish. 

Bozor  munosabatlarini  joriy  yetish  bilan  bir vaqtda  aholini ijti¬moiy  himoyalash 

yuzasidan  oldindan  ta'sirchan  choralar  ko'rilishi  lozim.  Bu  bozor  iqtisodiyoti 

yo'lidagi  yeng  dolzarb  vazifa  bo'lib  keldi  va  bundan  keyin  ham  shunday  bo'lib 

qoladi. 

Beshinchidan,  bozor  iqtisodiyotiga  o'tish  obyektiv  iqtisodiy  qonunlar 

talablarini  hisobga  olgan  holda,  yaqin  o'tmishimizdagi  «Inqlobiy  sakrash»larsiz, 

ya'ni  evolutsion  yo'l  bilan  puxta  o'ylab,  bosqichma-bosqich  amalga  oshirilishi 

kerak. 

O'zbekiston hukumatining bozor munosabatlariga bosqichma-boyeqich o'tish 

haqidagi  tamoyili  vaqt  o'tgani  sayin  o'zining  hayotiy  qiymatini,  siyosiy  kuchini 

ko'rsatdi.  Binobarin,  bular  yetakchi  tamoyillar  sifatida  tan  olindi.  Chunki  ular 

iqtisodiy  islohotlarning  butun  ichki  mantiqini,  rivojlanish  yo'lini  va  xarakterini 

belgilab berdi. 

O'zbekiston  Respublikasi  mustaqillikka  yerishgandan  so'ng  kelajakda 

qanday yo'ldan borishi masalasi kun tartibiga qo'yilgan yeng dolzarb masalalardan 

biri bo'ldi. Uning dolzarb bo'lib qolishining bir qator ob'ektiv va sub'ektiv sabablari 

va omillari ham  mavjud yedi. Uning ob'yektiv sabablaridan biri jahonda ijtimoiy-

iqtisodiy  rivojlanishning  barcha  davlatlarga  mos  keladigan  biron  bir  tayyor 

andozasining  yo'qligi  va  bo'lishi  ham  mumkin  yemasligi  yedi.  Ikkinchi  ob'yektiv 

sababi – ma'muriy buyruqbozlikka asoslangan tuzumga xos ijtimoiy munosabatlar 

va  qoidalar  yendilikda  respublikada  barpo  yetilayotgan  yangi  ijtimoiy 

yo'naltirilgan  bozor  iqtisodiyotiga  asoslangan  huquqiy  demokratik  davlat 

manfaatlariga mos kelmasligi yedi. Mulkchilik, mulkka yegalik va uni boshqarish, 

ishlab  chiqarishdagi  inson  omilining  ortishini  hisobga  olgan  holda  davlatni 

boshqarishning  butunlay  yangi  shaklini  vujudga  keltirish  zarur  yedi.  Demak, 

birinchidan, har  bir davlat demokratik taraqqiyot  yo'liga kirishi  uchun  ma'lum  bir 

muddat  talab  qilinar  yedi.  Ikkinchidan,  vaqtni  qo'ldan  boy  bermasdan 

rivojlanishning  tarixiy  jihatdan  asrlar  mobaynida  shakllangan  an'analari  asosida 

---

O'zbekistonning  o'ziga  xos  taraqqiyot  yo'lini  ishlab  chiqishni  bir  daqiqa  ham 

kechiktirib bo'lmas, yangi konsepsiya ishlab chiqish zarur yedi. 

Mamlakat  Prezidenti  O'zbekiston  fuqarolari  uchun  tabiiy  haq-huquq  va 

shuningdek  oliy  ne'mat  bo'lgan  mustaqillik  to'g'risida  so'z  yuritar  yekan,  uni 

jamiyat rivojining asosi, bugungi va uzoq istiqboldagi taraqqiyotimiz sharti, barcha 

islohotlarimizning  mezoni  va  nihoyat,  barcha  amal  qiladigan  bosh  tamoyil  deb 

ta'rifladi. SHunday yekan, u jamiyat a'zolari oldiga muttasil yangi-yangi vazifalarni 

qo'yadi  va  uning  bajarilishini  talab  qiladi.  Zero,  taraqqiyotning  har  bir  bosqichi, 

turli-tuman muammolar va ularni bartaraf yetish yo'lidagi tadbirlardan iboratdir.  

Xalqaro  hamjamiyat  katta  va  kichik  millatlar,  davlatlar  tajribasi  shuni 

ko'rsatmoqdaki,  mustaqillikning  ilk  asnolarida  vujudga  kelgan  muammolar 

yechimida sustkashlikka yo'l qo'yish og'ir ijtimoiy larzalarga olib kelishi mumkin. 

Zotan,  har  qanday  yechilmagan  muammo  yana  boshqa  qator  xavf-xatarlarni 

keltirib  chiqarib,  davlat  taraqqiyotining  ancha  murakkablashishiga  olib  keladi. 

Demak,  mamlakat  taqdiri  uchun  mas'ullikni  o'z  zimmasiga  olgan  hokimiyat 

tuzilmasi  bu  borada  bir  nafas  ham  beg'amlikka  yo'l  qo'ya  olmaydi,  doimo  uyg'oq 

va harakatda bo'ladi. Darhaqiqat, mustaqillik bir tomondan milliy taraqqiyot yo'lini 

yerkin  tanlashda  ulkan  mas'uliyat  yuklasa,  ikkinchi  tomondan  yeskilikka  barham 

berish  va  yangi  jamiyatga  asos  yaratish  uchun  beqiyos  imkoniyat  yaratadi.  SHu 

nuqtai  nazardan,  mustaqillikni  demokratiya  uchun  yeng  zarur  shart-sharoit  deb 

hisoblasak bo'ladi.  

O'tmish,  bugun  va  kelajak  bir-biriga  tutashgan  bunday  tarixiy  paytlarda 

mustaqillik  davrini  kechirayotgan  har  bir  davlat  bir  tomondan,  demokratiya 

borasida jahon xalqlari orttirgan boy tajriba hamda undan millat manfaatlari yo'lida 

foydalanishni,  ikkinchi  tomondan  yesa,  uni  o'ziga  xos  noyob  bir  sharoitda  joriy 

yetish  bilan  bog'liq  muammoga  duch  kelganligini  tarixiy  tajribalar  ko'plab 

mamlakatlar misolida tasdiqlagan.  

I.A.Karimov O'zbekistonning rahbari sifatida asosan ikki narsani mushtarak 

holda  olib  bordi.  Ulardan  biri  mamlakatimizning  o'z  ijtimoiy-iqtisodiy  taraqqiyot 

yo'lini  ishlab  chiqishda  rivojlangan  mamlakatlarning  ko'p  asrlik  tajribasini 

o'rganish  va  ularning  bizga  maqbul  jihatlarini  ijobiy  jihatdan  o'zlashtirish  bo'lsa, 

ikkinchisi  -  O'zbekiston  xalqining  turmush  tarzi,  mentaliteti  va  an'analariga 

tayanishdan  iborat  bo'ldi.  Unga  Islom  Karimov  tomonidan  taklif  qilingan  besh 

asosiy tamoyil asos qilib olindi. 

XX  asr  50-yillardan  keyingi  yillarda  ko'pchilik  sobiq  mustamlaka 

mamlakatlar  o'z  mustaqilligiga  yerishib,  milliy  davlat  qurish  yo'liga  o'ta 

boshladilar.  Bu  vaqtda  asosiy  3  taraqqiyot  yo'li:  1)  kapitalistik;  2)  sosialistik;  3) 

milliy  ozodlikka  yerishgan  davlatlarning  aralash  yo'nalishi  haqidagi  qarashlar  bor 

yedi. XX asr oxirlariga kelib biron-bir mamlakatning iqtisodiy taraqqiyotini qat'iy 

qabul qilingan qoidalar doirasi bilan cheklab turish mumkin yemasligi, taraqqiyot 

yo'llari  (modellari)  ancha  keng  ko'lam  va  maqsadga  yegaligi,  ulardan  birini 

tanlashda  har  bir  mamlakat  o'z  ichki  sharoitlaridan  kelib  chiqmog'i  zarurligi 

ma'lum bo'ldi. 

Taraqqiyot “modeli”ga yondashuv ko'rinishlari: 

- Sivilizatsion yondashuv (madaniyat va rivojlanishning xilma xilligi);  

---

-  Formatsion  yondashuv  –  dunyoda  jamiyat  va  ijtimoiy-iqtisodiy  taraqqiyotning 

har  qanday  mamlakat  uchun  bir  xilda  maqbul  bo'lgan  hammabop  yo'llari  yo'qligi 

ma'lum  bo'lib  qolmoqda.  Zero,  birxillik,  yoki  yagona  andoza  degan  tushunchalar 

bugungi  kunda  o'z  ahamiyatini  yuqotib  bormoqda.  Bunday  yondashuv 

demokratiyani,  demokratik  jamiyat  qurilishi  qonuniyatlarini  «formatsion» 

qarashdan  farkli  holatda  yangicha  tamoyillar  asosida  tahlil  yetishga  nazariy 

metodologik asos bo'ladi.