Чилангарлик ишлари. Craftwork

улар к\ кур диаметри га мослаб керилаяи.
5 Чилангарлик ишллри
65

---

К у н ал м а е л а п п я к Л а р р е ж а л д ш  
ч и эн ги га яқ и н л аш ги р и аади , цукур 
к.иркчичннн! дастгн п Kvayp yK.ni л 
acpnciuilky.'isp V> l.ll.ia урн.ПНЛЛДК ВЛ 
л а с т а к и а й л а н т н р и ш л а к у п ч р ш  
к^у (К
1
л у н ч а н la n n a K м қ и н л а ш т и - 
рнлади.
Қувур қиркқмч м урваш с и л мили 
н и н
1
й у н а л и и и д а 1 ■* а й .:а н и и л а  
бурилади
■
> Кчиур иарчасини қирқиш
.1 Қунур киркқич дастасн би.аэн нрим 
бурилиб. икки :ov.onra \арак:м кдчи- 
н а д и . \ а р ҳ а р а к а т д а н
c
J
hi
чув>р 
қ и р қ қ и ч м ур вати кув ур б у т у н л а й  
қ я р к и 6 б ул и и г у и г а қ ,а д а р 1 /<1 
айланишга бурно турнлали.
Қунур қнрққич дастаси цунурга нис- 
батян перпендикуляр бўлиши назорат 
К и 
1
и б б о р и л а л а . К. у и у р и и и г 
кесилалиган жой и моЙлапали.
Кссиш «мирила қувур қиркқнч икки 
кул б и л а н у ш л а п а л и (қ у в у р н и н г  
қ и р к и л адж ан парчаси осққа туш иб 
кстмаслип! учун).
М еталлни пула г арра билан қирқиш усулларини 
бажариш да хавфеизлик қоидаларн
Эслатма. Кесиш тутагач. гебратувчи рама пружина таъсиридадаст- 
лабки ҳолатга келтирилади. Ьунда рам а ксски н урилм аслиги учун 
уни даста ёрдам ида ушлаб туриш ксрак.
1. М атериални буш ёки ҳадцан таш қари қ а т т и қ гарангланган по- 
лотноли пулат аррада қирқиш ман эти лад и . чунки бу п ол о тн он и ш
с и н и т и ва қулларкинг жароҳатлан шшгга олиб кслади.
2. Б у ш а йул қуй масли к учун пула! арра пастга қ а т т и қ б о с и л - 
майди.
3. Г>ўш ўрнатилган ёки срилган дастали пулат арра билан иш лаш
тақиқтанади.
4. Пулат арранп йиғиш да каллак теш и кларига зич, қим и рлам ас- 
дан гуш адиган ш тифтлар ишла и и а д и
5. П ўлат арра тиш лари уваланганида қи рқи ш тўхтатилааи ва 
ўқитувчита хаб ар қилинади.

---

6. Пўлат арра дасгаси қулдан чиқиб к е ш б , жароҳдт етказм аслиги 
учун қирқиш пайтида кесилаётган д с т а л г а д а а а н и ш оллинги сн чск- 
каси билан урил.майди
7. Заготовкаларни гираларда пухта маҳқамлаш ва электр асбоблар 
билан иш лаш лз:
а) резина қўлқоп ки й и ш ва р ези н а гилам чалар устида туриб 
ишлаш керак;
б) 36 В даи о р ти қ кучланиш да иш лайдиган злектр асбоб л арн и н г 
корпусы срга уланиш и л озим ;
в) злсктр юриггич ва эл ек тр асбоблар (сим ўрамлар. резина н ай - 
чалар ва бошқ^лар) механик шикасзланишларшш ҳимояданган булиши 
керак;
г) танаф ф усда стан окн и иш лаб турган х.олида таш лаб кетм асли к 
лозим.
Талабалар дуч келадигаи қийинчиликлар ва йўл 
қуядиган хатолар ҳам да уларниш оллнни олиш
Т алабаларни металлни қ и рқи ш га ўргатишда эн г кўп қўллан и ла- 
д и п ш арра билан қирқиш ам али га алоҳида эътибор бери лад и Арра 
билан қи рқи ш тўғри чизи қл и ҳаракат қи ли ш н и талаб қи лад и . ам м о 
буни тез ўрганиш мушкул бўлганлигидан дастлабки п айтларда и ш - 
латиластган полотно синиб туриш и м умкин.
Қ ирқиш да талабалар қуйидаги хатоларга йўл қуядилар:
1) ар ран и унг кудда дастаси д ап эм ас. балки р ам к аси л ан уш лай- 
дилар;
2) чан қул \а м рам када туради. аслида у билан торги ш б о л ти - 
иинг қулоқчасидан уш лаш керак;
3) тез суръат билан кесад и л ар . натиж ада полотно ўта қ и зи б ке- 
тади ва ўтмаслаш иб қолади;
4) қи р қ и ш и и бош лаш да талабалар аррани ф акд! ўнг кул билан 
ушлаб. чап кул (бош б а р м о қ н и н г т и р н о ғ и ) билан зса п о л о гн о н и н г 
кесиб ки р и ш и н и йўналтириш ўрн и га, уни и кки қуллаб уш лаб ола- 
дилар.
5) қирқиш о.чдинги қирралан хм ас. балки к ей и н ги қи ррадан
бош ланади. натижада арра тиш лари си н и б кстади.
Талабалар айтиб ўгидган хатоларни иш вақтида назарда гутиб. 
уларга йўл қуйм асликка ҳаракат қи ли ш лари керак.

---

Т алабалар 9-уқув-иш лаб чикариш машғулотининг 
1 
5-м атк ларн п и бажарнш лари натижасида:
— м еталлни кул арра 
iui
қунур қи р қк и ч ҳамда ю ритмали арра 
сгаиоклари, абразив чархгошлар билаи қирқиш даги амаллариинг ни- 
мага '\гўлж аллапганлигини ва баж ари лиш усуллариии. хавф си з ш и- 
лаш коидаларини билишлари;
— м атериал тасм асм ни, ш уи ш и д ск . квадрат, дои рави й кеси м ди
viCTcLLiini реж алам асдан ва рсжа чнзи қчалари бўйича қп рқп б олиш : 
станокларда ва м е х а ш т ц и я л а ш
1
ирилган асбобларда (юритмали арра 
сталоклари да) иш лаш ; иш усулларини туғри баж ариш ; хавф си з 
иш лаш қоидаларига риоя л и ш ; иш ў рн и ни таш кил қилиш каби 
амалларни уддалай олншлари керак.
1 0 - ў к у в - и ш л а б ч и к а р и 
hi
м а ш г у л о т и
М ЕТА Л Л Н И ҚЛ Й Ч И Д А Қ И Р Қ И Ш
Матпқлар:
1. М еталлни кул қайчида қи рқи ш .
2. М еталлни дасш кд и қайчида қирқиш .
3. М еталлни алекпр ги!ратма қайчида қирқиш .
Тахминий иш обьекглари: қалинлиги 0.7 — 2.2 м м л н кам угдсрод- 
ли пўлатлистдан ясалган, тўгри ва л р и ^ ш н қ д и чала маҳсулотдар.
Асбоблар: қул қайчилар. ўлчов чизики. рсж алаш асбоблари (р с ­
жалаш ииркули. ксриср) ластакли қайчи, элсктр титратм а қайчи.
М атериаллар; бўр.
М аш қларнн бажариш тартибн
Ўқу»~ишлаб чнҳариш кўрсатмаларн ла 
тушунтирннмар
1-машҳ. М еталлни қўл кайчида қнрқнш