S. B. Bairova, G. M. Abduraupova bemorlar bilan ishlash asoslari

Ichki faktorlar: 
• Jismoniy holat (qorin ochligi, charchaganlik). 

---

41 
• Emotsional holat (xavotirlik, shaxsiy ziddiyat va boshqa-
lar). 
• Eshitish davomidagi e’tiborsizlik (yaxshi eshitmaslik, e’ti-
bor bermaslik). 
Tashqi faktorlar: 
• Tashqi muhit (shovqin, xona harorati, yorug‘ligi). 
• So‘zlovchining nuqsonlari (til, jismoniy muammolar).  
 
Faol eshitish strategiyalari: 
Eshitishga tayyorlaning: 
1.  Sabrli  bo‘ling,  o‘qitilayotganlarga  savolini  to‘g‘ri  tuzib 
olishiga imkon bering. 
• Emotsional va shaxsiy achchiqlanishni qaytaring va ustun 
keling. 
• Ifodalayotgan asosiy fikrni eshiting. 
• Diqqatingizni qatnashchi nima deyayotganiga qarating. 
2.Aytilayotgan hamma narsani eshiting: 
 
 
 
• Qatnashchi gapini aytib bo‘lguncha kutib turing. 
• O‘z fikringizni bildirishga qulay fursat kelmaguncha kuting. 
3. O‘qitilayotgan nima demoqchiligini aytib bering: 
• Xulosa qiling. 
• Aniqlashtiring. 
4. Qatnashchilarning savollari, izohlari va takliflariga tayyor 
turing. 

---

42 
 Savol berish qobiliyati.  
 Savol berish quyidagi vazifalarni bajaradi: 
•  O‘qitilayotganlarni  berilgan  mavzu  yuzasidan  bilimlarini 
bilishga yordam beradi. 
•  O‘qitilayotganlarni  o‘rgatish  jarayoniga  qatnashishiga 
chorlaydi. 
•  O‘qitilayotganlarni  o‘quv  jarayonini  qanday  qabul  qila-
yotganlari haqidagi munosabatlarini bilishga yordam beradi. 
•  O‘qitilayotganlarga  o‘quv  jarayonini  baholash  va  kerakli 
joylarga qo‘shimcha kiritish imkoniyatini beradi. 
Taqdimotdan  oldin  tarqatma  materiallarini  tayyorlash  va 
ko‘rib  chiqish,  taqdimotni  mashq  qilib  ko‘rish,  ulardan  foyda-
lanadigan  joyni  hozirlash  kattalarni  o‘qitishga  tayyorgarlikning 
samaradorligini oshiradi. 
 
 
 
Tarqatma  materiallarini  tayyorlashda  va  tanlashda  qatnash-
chilar  ehtiyoji  va  xarakteriga  e’tibor  berish  tavsiya  etiladi.  Pla-
katlarni  hammaga  ko‘rinadigan  joyga  osish,  flipchart  tayyor-
laganda  rangli  markerlardan  foydalanish,  yozuvlarni  oson 
o‘qilishiga  erishishga  alohida  harakat  qilish  lozim.  Tarqatma 
material  tayyorlaganda  e’tibor  qaratilishi  lozim  bo‘lgan  qism-
larni  qizil  rangda  yoziladi.  Bitta  flipchartga  ko‘pi  bilan  bitta 
asosiy  fikrni  va  to‘rtta  kichik  punktni  yozish  mumkin.  Ma’lu-
motlarni  6  yoki  undan  kam  qatorga  joylashtiriladi.  Ma’ruza 
vaqtida e’tiborni chalg‘itmasligi uchun boshqa mavzular haqida 
gapirganda  plakatlarni  o‘girib  qo‘ying.  Qatnashuvchilar  plakat-

---

43 
larni  ko‘rishga  qiynalganda  ularni  qo‘lda  ko‘tarib,  qatnashuv-
chilar oldiga yaqin olib borish mumkin. Qatnashuvchilarga orqa 
bilan  turish  tavsiya  etilmaydi.  To‘sib  qo‘ymaslik  uchun 
plakatlarni  yon  tarafida  turiladi.  Iloji  bo‘lsa  bir  tibbiy  xodim 
o‘qitish  ishlarini  olib  borayotganda  yordamchi  kerakli  flipchart 
va  plakatlarni  osib  turgani  ma’qul.  Transporantlarni  almash-
tirishdan  oldin  qatnashchilarni  ularni  o‘qishlari  va  kerakli 
joylarini  yozib  olishlariga  imkon  beriladi.  Kichik  tarqatma  va 
bukletlarni  qatnashuvchilar  qo‘llariga  tarqatib,  iloji  bo‘lsa 
o‘zlarida qolishiga harakat qilinadi.