Siydik yuli. Siydik pufagi. Siydik chikaruv yuli. Ularning yoshga xos xususiyatlari mashg’ulot maksadi va uning tavsifi

Endokrin bezlarning adrenal tizimi guruxi 

Buyrak  usti  bezi  glandula  suprarenalis  s.adrenalis  juft  a’zo.  Qorin  parda  orti  yog’ 

kletchatkasida  buyraklarning  yuqori  uchlariga  tegib  turadi.  Buyrak  usti  bezining  massasi    4 

grammga  yaqin.  Vertikal  o’lchami-  30-60  mm,  ko’ndalang  o’lchami  –  30  mm,    old-orqa 

o’lchami 4-6 mm, rangi sariq yoki jigar rangda. 

 

O’ng  buyrak  usti  bezi  o’zining  o’tkir  pastki  qirrasi  bilan  buyrakning  yuqori  uchini 

egallaydi. CHap buyrak usti bezi yuqori uchidan ko’ra medial qirrasiga yaqinroq joylashadi. 

 

Buyrak  usti  bezlarining  old  yuzasida  egatchalar  bo’lib.  Darvoza  hilus  deyiladi.  Undan 

vena qontomirlari chiqib, arteriya qontomiri  chiqib, arteriya qontomiri kiradi. 

 

Tuzulishi.  Buyrak  usti  bezi  fibroz  kapsula  bilan  qoplagan.  Kapsula  bez  ichiga  alohida 

to’siq, trabeqo’lalar beradi. Buyrak usti bezi ikki qavatdan iborat. Po’stloq qavati (sariq) va miya 

qavati,  yumshoqroq  (qo’ng’ir  rangda)  qonsistentsiyada.  Bu  ikki  qavat  rivojlanishi,  tuzilishi  va 

vazifasiga ko’ra bir biridan farq qiladi. 

---

 

Po’stloq qavat 3 ta donaga bo’linadi va ular har xil garmonlar ishlab chiqaradilar. Miya 

qavati adrenalin, noradrenalin ishlab chiqaruvchi hujayralardan iborat. 

 

Vazifasi:  Buyrak  usti  bezi  ikki  xil  moddadan  iborat  ekan,  ikki  bezning  vazifasini 

bajarganday  bo’ladi.  Miya  modda  qonga  noradrenalin  va  adrenalin  ishlab  chiqarsa,  postloq 

modda lipidlar ishlab chiqaruvchi asosiy joy hisoblanadi (letitsin va xolesterin). Po’stloq modda 

suv va tuz almashinuvi, oqsil va uglerod almashinuviga ta’sir qiluvchi gormonlar  (steroidlar) va 

maxsus  androgen  va  esterogenlar  ishlab  chiqaradi.  Buyrak  usti  bezining  bu  ikki  xil  moddasini 

hamkorlikda  ishlashiga ularning qon bilan ta’minlanishi va innervatsiyasi omil bo’ladi. Xususan 

buyrak  usti  venalaridagi  mavjud  sfinkterlarning  bo’shashidir.  Umumiy  aylanayotgan  qonga 

postloq  va miya qavati garmonlarining chiqishiga yordam beradi.