Qarshi davlat universiteti o‘zbek tili va adabiyoti metodikasi kafedrasi

2. 6. Son turkumi, o‘ziga xos xususiyatlari, ma’no turi, miqdor sonlar. (2 soat). 
Mustaqil ma’noli tobe so‘zlar bo‘lib, predmetning miqdor va tartib belgisini bildirgan so‘zlar son so‘z turkumi 
bo‘lishi,  sonlarning  otga  bog‘lanishi,  raqam  bilan  yozilishi,  miqdor  tushunchasi  mavhum  bo‘lganligi  uchun  uni 
ifodalovchi so‘z ham mavhum xususiyatga ega bo‘lishi, shu xususiyati bilan boshqa so‘z turkumlaridan farq qilishi. 
Sonlarning o‘ziga xos xususiyatlari: a) son boshqa so‘z turkumidan yasalmaydi, son yasovchi affiks ham 
yo‘q. b) sonning ma’no turlari va modal shakllari o‘ziga xos affikslar qo‘shish bilan yasaladi. v) son o‘ziga turlovchi 
affikslarni  olmasligi,  o‘zi  otning  sifatlovchisi  bo‘lib  kelishi.  g)  son  miqdor  tushunchasini  nomini  anglatganda  va 
otlashganda  kelishik,  egalik  affikslarini  qabul  qilish,  ot  bajargan  vazifani  bajarishi.  d)  sonning  numerativ  bilan 
qo‘llanishi. Sonlar tuzilish jihatidan: sodda va qo‘shma sonlarga, juft va takroriy sonlarga bo‘linishi. Son gapda 
sifatlovchi bo‘lib kelishi. otlashganda va mavhum son tushunchasini, ifodalaganda to‘ldiruvchi, kesim, qaratuvchi, 
ega bo‘lishi. 
Miqdor sonlar narsa miqdorini sanash yo‘li bilan aniqlashi, miqdor sonlar o‘zi ko‘plik ma’nosini bildirgani 
uchun  ko‘plik  affiksini  qabul  qilmasligi,  miqdor  sonlar:  a)  sanoq,  b)  jamlovchi,  v)  chama,  g)  taqsim  va  kasr 
sonlarga bo‘linishi, har birining o‘ziga xos xususiyatlari, shakl yasovchilari.