Qarshi davlat universiteti o‘zbek tili va adabiyoti metodikasi kafedrasi


-  don  qо‘shimchasi.  Ot  negizlarga  qо‘shilib,  negizdan  anglashilgan  predmetning xususiyatini ifodalov- chi sifat yasaydi: bilimdon,  20



Download 2,09 Mb.
Pdf ko'rish
bet106/245
Sana02.09.2021
Hajmi2,09 Mb.
#162437
1   ...   102   103   104   105   106   107   108   109   ...   245
Bog'liq
ona tili morfemika soz yasalishi morfologiya fanining oquv-uslubiy majmuasi

19.-  don  qо‘shimchasi.  Ot  negizlarga  qо‘shilib,  negizdan  anglashilgan 
predmetning xususiyatini ifodalov- chi sifat yasaydi: bilimdon, 
20.—dor 
qо‘shimchasi.  Ot  negizlarga  qо‘shilib,  negizdan  anglashilgan 
predmetning ortiqligini ifodalovchi sifat yasaydi: moldor, bо‘ydor. 
21.- dek, -day qо‘shimchalari. Ot negizlarga qо‘shi 
lib, negizdan anglashilgan predmetga о‘xshatish ma’nosidagi sifat yasaydi: asalday 
qovun, gulday 
QIZ
,
 
tog‘day yelka, qizdek bola. 
Quyidagi qо‘shimchalar negizdan oldin qо‘shilib sifat yasaydi: 
1 . -ser 
qо‘shimchasi. 
Ot 
negizlarga 
qо‘shilib, 
negiz 
anglatgan  predmetning  ortiqligini  ifodalovchi  sifat  yasaydi:  sersuv,  serdaromad, 
serunum, serhosil,sergap. 
2. 
be 
qо‘shimchasi. 
Ot 
negizlarga 
qо‘shilib, 
negiz 
anglatgan  predmetning  mavjud  emasligi  ma’nosidagi  sifat  yasaydi:  beor,  besabr, 
bebaror. 
3. 
ba 
qо‘shimchasi. 
Ot 
negizlarga 
qо‘shilib, 
negiz 
anglatgan  belgining  ortiq  darajada  ekanligini  anglatuvchi  sifat  yasaydi:  badavlat, 
bama’ni, baquvvat. 
4.  - no qо‘shimchasi. Ot, sifat va kо‘makchilarga qо‘shilib, negiz anglatgan 
belgiga ega emasligi ma’nosidagi sifat yasaydi: noinsof, nozarar, notinch, nohaq. 
Sintaktik usul bilan qо‘shma, murakkab va juft sifatlar yasaladi. Ikki sо‘z yoki sо‘z 
shakllari birikib,  predmetning bir belgisini ifodalashi asosida sifat  yasalishi sintaktik 
usul bilan sifat yasalishidir. 
Shuningdek,  nutqda  sifatlarni  takror  holda  ishlatish  mavjud  belgining 
kо‘pligini  ham  ifodalaydi:  uzun-uzun,  katta-katta,  takror-takror:  Ummatali 
ikkilanib turdi-da, og‘ir-og‘ir qadam bosib nari ketdi (S.A.). 


Sifatlarga  –gina,(-kina)  qо‘shimchasini  qо‘shish  orqali  ham  sifatning  modal 
shakli  hosil  bо‘ladi:  yaxshigina  uy,  о‘grigina  bola  («Mening  ug‘rigina  bolam» 
G‘.G‘.), Guzardagi samovar sо‘risida g‘aribgina bо‘lib, о‘tirgan ekan (S.A.). 
Sifatlarning  otlashuvi.  Ma’lumki,  sifatlar  gapda  asosan  aniqlovchi  vazifasini 
bajaradi.  Shu  bilan  bir  qatorda  sifatlar  gapda  ot  bajaradigan  vazifalarni  ham 
bajaradi.  Bu  hodisa  sifatlarning  otlashuvi  (substantizatsiya)  deyiladi,Otlashgan 
sifatlar  о‘zining  asl  mohiyatini,  ya’ni  predmet  belgisini  ifodalash  xususiyatini  yuqotadi. 
Otlashgan  sifatlar  ot  bajaradigan  vazifani  bajarib,  otning  sо‘rog‘iga  javob  bо‘ladi. 
Otlashgan sifatlar ega, aniqlovchi, tо‘ldiruvchi vazifalaridakeladi. 

Download 2,09 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   102   103   104   105   106   107   108   109   ...   245




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish