Ф. Жуманова, С. Авазова, Г. Жобборова, У. Хуснетдинов

Ёшга боғлиқ ўзига хос хусусиятлар – бир хил ёшдаги кўпчилик киши-
ларга хос бўлган жисмоний, ақлий (билиш), мавзуий ва ҳиссий хусусиятлар 
мажмуи. Шахс камолотида умумий ва ўзига хос хусусиятлар намоён бўлади. 
Умумий хусусиятлар - муайян ёшдаги кишиларга хос бўлган, ўзига хос хусу-
сиятлар - муайян одамни бошқалардан айириб турадиган ақлий, иродавий, 
маънавий ва бошқа шахсий хислатлар мажмуи.
Таълим-тарбия ишларида болаларнинг ёш хусусиятлари қатъий ҳисобга 
олиниши лозим. Шахс камолотининг ҳар бир босқичида фаолиятнинг муайян 
тури етакчи ўрин тутади. Ёшнинг ўзига хос хусусиятларини ҳисобга олиш – 
асосий педагогик тамойиллардан бири бўлиб, ўқув-тарбиявий фаолиятнинг 
энг мақбул шакллари ва технологияларини (методларини) тўғри танлашга им-
кон беради. 
Ёш бўйича педагогик даврлаштириш (Д.Б. Эльконин бўйича):  
1) чақалоқлик - гўдаклик (1 ёшгача) – бевосита мулоқотга эҳтиёжлар ва 
ҳиссий муносабатлар пайдо бўлади;
2) илк болалик (1 ёшдан 3 ёшгача) – предметли фаолият, нутқ ва яққол-
ҳаракатли тафаккур юзага келади;
3) мактабгача ёш (3 ёшдан 7 ёшгача) – ролли ўйинлар, ижтимоий аҳа-
миятли ва қадрятли фаолиятга эҳтиёжлар пайдо бўлади;
4) кичик мактаб ёши (7 ёшдан 11 ёшгача) – таълим олишга эҳтиёж, их-
тиёрий эркинлик, иш-ҳаракатларнинг ички режаси, ўз-ўзини назорат этиш ва 

---

55 
ўз руҳий ҳолати ҳақида фикр юритиш, уни таҳлил этишга мойиллик юзага ке-
лади;
5) ўсмирлик (11 ёшдан 15 ёшгача) – тенгдошлари билан шахсий мулоқот 
ва “балоғатга етиш”га интилиш пайдо бўлади;
6) ўспиринлик (15 ёшдан 19 ёшгача) – ўқув-касбий фаолият, дунёқараш 
шаклланади, касбга қизиқиш ва унинг асосларини эгаллаш амалга ошади;
7)  ёшлик – (19 ёшдан 28 ёшгача) – оила қуриши ва танланган касбини 
эгаллаши орқали катта ёшлилар ҳаёт тарзи юзага келади.