Kartashunoslik

Mustaqil ta‟lim mavzulari 
1. Geografik globuslar va ularning ahamiyati.  
2. Globuslarni yasash tarixi.  
3. Geografik globuslarning tasnifi. 
4. Toshkent globusi. 
Glossariy 
Atamaning 
o‟zbek tilida 
nomlanishi 
Atamaning 
ingliz tilida 
nomlanishi 
Atamaning 
rus tilida 
nomlanishi 
Atamaning ma‟nosi 
Globus 
The globe 
Глобус 
(lotincha  globus  —  shar, 
kurra) 
–  Yer  sharining 
kichraytirilgan  modeli  bo‘lib, 
Yerning 
tashqi 
qiyofasini 
hamda  uning  yirik  qismlari 
(quruqliklar, 
okeanlar, 
ularning  bo‘laklari)  nisbatini 
eng  to‘g‘ri  va  ko‘rgazmali 

---

 
29 
qilib tasvirlaydi. 
Meridianlar 
Meridians 
Меридианы  (lotincha  meridianis  —  tush 
payti),  yer  meridiani  —  Yer 
yuzasida  har  ikkala  qutb 
orqali o‘tadigan faraziy yarim 
aylana chiziq. 
Parallellar 
Parallels 
Параллели 
(yunoncha 
parallelos 
— 
yonida  boruvchi)  —  Yer 
yuzasida  ekvatorga  parallel 
o‘tkazilgan 
shartli 
doira 
chizig‘i. 
Bosh meridian  Prime 
meridian 
Нулевой 
меридиан 
(nolinchi 
meridian) 
– 
geografik 
uzunliklarni 
hisoblashda  shartli  ravishda 
boshlang‗ich 
deb 
qabul 
qilingan  meridian.  Xalqaro 
kelishuvga  muvofiq,  London 
yaqinidagi 
Grinvich 
rasadxonasidan 
o‗tuvchi 
meridian  Bosh  meridian  deb 
qabul qilingan (1884 yildan).  
Ekvator 
Equator 
Экватор 
(lotincha 
ekuator 
– 
tenglashtiruvchi) 
– 
Yer 
yuzasida  qutblardan  barobar 
uzoqlikdan o‘tkazilgan aylana 
chiziq.  Ekvator  Yer  kurasini 
ikki  yarim  sharga  –  shimoliy 
va  janubiy  yarim  sharlarga 
bo‘ladi.  Geografik  kengliklar 
ekvatordan  boshlab  qutbga 
tomon hisoblanadi. 
Geografik 
kenglik