Kartashunoslik

 
4-rasm. Sinoptik karta fragmenti 
 

---

 
185 
 
5-rasm. Gidrologik karta fragmenti 
 
13.4. Psevdoizoliniyalar 
 
Izoliniyalar ko‘pincha uzluksiz, yoppasiga tarqalish va bir tekis sodir bo‘lish 
xususiyatlariga  ega  bo‘lmagan,  ya‘ni  aslida  maydon  bo‘lmagan  hodisalarda 
ishlatiladi.  Ushbu  holatda  diskret  obyektlar  taqsimlanishini  tasvirlaydigan 
izoliniyalar,  ya‘ni  psevdoizoliniyalar  haqida  so‘z  bormoqda.  Bularga,  masalan, 
joylashuvi bir tekis maydonni hosil qilmaydigan aholi zichligi psevdoizoliniyalari, 
yerlarni shudgor qilinganligi yoki o‘rmonsizlantirilganligi (daraxtlarni kesilganligi) 
izoliniyalari  va  h.k.  lar  kiradi.  Ular  har  doim  muntazam  yoki  nomuntazam  to‘r 
yacheykalarida  olingan  obyektlar  tarqalishi  intensivligi,  zichligining  muayyan 
hisob statistik ko‘rsatkichlari asosida o‘tkaziladi.  
Ko‘rinishidan  psevdozoliniyalar  izoliniyalardan  hech  qanday  farq  qilmaydi, 
ular 
ko‘pincha 
qatlam 
bo‘yicha 
rang 
berish 
bilan 
to‘ldiriladi. 
Psevdozoliniyalarning 
yaqqol 
o‘ziga 
jalb 
etishi 
ular 
yordamida 
kartagrafiyalashtirilayotgan 
obyektning 
kam 
ahamiyatli 
xususiyatlari 
va 
detallaridan  chetga  chiqish  hamda  uning  fazoda  o‘zgarishining  asosiy 
qonuniyatlarini  aniqlash  imkonini  beruvchi  geografik  tarqalishining  juda  qulay 
grafik-matematik  abstraksiyasi  yaratilishidan  iborat  (6-rasm).  Shu  boisdan  ushbu 
usul yuqori metriklikka ega. 
Shunga  qaramay,  izoliniyalar  va  psevdoizoliniyalar  orasidagi  eng  muhim 
farqni  unutmaslik  kerak.  Psevdoizoliniyalar  real  emas,  balki  sun‘iy,  abstrakt 
maydonlarni,  masalan  ―sanoat  relyefi‖  deb  ataluvchi  madon  birligiga  sanoat 
obyektlari  zichligi  yoki  ―aholi  joylashish  maydoni‖  –  1  km
2
  maydonga  to‘g‘ri 
keluvchi kishilar soni  kabi  ko‘rsatkichlarni tasvirlaydi.  Ma‘lumotlar  zichligi  yoki 
hisob  usullari  o‘zgarganda,  bunday  sun‘iy  maydonlar  kuchli  o‘zgarishlarga 

---

 
186 
uchraydi.  Shu  sababdan,  kartalarda  psevdoizoliniyalar  qurilgan  boshlang‘ich 
ma‘lumotlarni hisoblash usullari ko‘rsatilishi zarur.