O‘zbekisòon respublikasi oliy va o‘RÒa maxsus òA’lim vazirligi o‘RÒa maxsus, kasb-hunar òA’limi markazi

Kundalik  ilmiy-yordamchi  bibliografik  qo‘llanmalar.  Bu
qo‘llanmalardan  yangi  hujjatlar  haqida  tezkor  va  muntazam
8 — Bibliografiya

---

114
axborot berishda foydalaniladi. Ular ilmiy tashkilotlarga, ilmiy-
tadqiqot  ishi  bilan  shug‘ullanuvchilarga  fanning,  ilmning
rivojlanishini muntazam kuzatib borish, o‘rganib borish imkonini
beradi.  Axborotning  tezkorligi  va  to‘liqligi  faqatgina  u  yoki  bu
sohada fanning rivojlanishigagina bog‘liq emas, balki yutuqlarning
amaliyotga joriy etilayotganiga ham bog‘liq. Bularni to‘la yoritib
borish birgina bibliografik nashrda amalga oshib qolmaydi. Buning
uchun  hujjatlar  mazmunini  turlicha  yo‘nalishda,  shaklda  ochib
berish  lozim.  Hozirgi  paytda  keng  tarqalgan  axborot  beruvchi
kundalik  ilmiy-yordamchi  qo‘llanmalar — bibliografik  axborot,
referativ  axborot  va  sharhli  axborotlardir.  Ular,  asosan,  oylik,
kvartallik yoki yarim yillik davomli nashrlar ko‘rinishida bo‘ladi.
Bibliografik  axborot — hujjatlar  haqidagi  tezkor  xabar  (sig-
nal), u hujjatlarning bibliografik tavsifi yoki asosiy ma’lumotlar
bilangina  cheklangan  bibliografik  ko‘rsatkichdir.  Uning  vazifasi
tezkorlik, katta hajmdagi adabiyotlar haqida to‘la axborot berishdan
iborat. Axborot mavzusi muammolar, bilim sohalari, hujjatlarning
turlari bo‘yicha ham tartibga solinadi.
Referativ  axborot — referativ  jurnal,  ilmiy-axborot  to‘p-
lamlari,  ekspress-axborotlar  kabi  nashr  turlarini  birlashtiradi.
Unda axborot-hujjatlar haqidagi ma’lumotlar referatlar shaklida
beriladi,  hajmi  va  berilayotgan  ma’lumotlar  soni  bilan  boshqa
turlardan  farq  qiladi.  Referativ  jurnal — bu  hujjatlar  haqida
axborot beruvchi jurnal ko‘rinishidagi vaqtli nashr. U materiallarni
to‘la  beradi,  birinchi  galda  ilmiy  xodimlarga  zarur  nashrlarni,
sohaga oid xorijiy adabiyotlarni tanlashda yordam beradi. Referativ
to‘plam — aniq bir sohadagi ilmiy-texnik yutuqlarni aks ettiruvchi
materiallarni yig‘uvchi vaqtli yoki davomli referativ nashr. Unda
nashr etilmagan asarlar haqidagi axborot ham beriladi. Ekspress-
axborot — vaqtli  referativ  nashr  bo‘lib,  u  xorijda  va  mam-
lakatimizda nashr etilgan va etilmagan hujjatlarni aks ettiruvchi
haftalik yoki oylik nashr. U materiallar haqida tanlangan asosda
ma’lumot  beradi,  mazmun  keng  yoritiladi,  maqsadi  iste’-
molchilarga tezkorlik bilan ma’lumot berish.
Sharhli  axborot — bir  yoki  bir  necha  bibliografik  sharhni
o‘zida  jamlagan,  qaysidir  fan  sohasi,  texnika  yoki  madaniyat
sohasidagi  yutuqlar,  rivojlanish  va  an’analarni  aks  ettirgan
manbalarni tahlil qilish va umumlashtirishga oid bo‘ladi. Sharhli
axborot referativ jurnallar, referativ to‘plamlar va boshqa axborot
nashrlari  asosida  tayyorlanadi.  Ilmiy  tadqiqotlar  mazmunini,

---

115
metodikasini, natijalarini chuqur tahlil qilish ko‘p vaqt, malaka
va  kuch  talab  qiladi.  Shuning  uchun  hozirgi  paytda  bunday
sharhlar  pullik  xizmat  ko‘rsatish  turiga  kiritilgan.