O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta'lim vazirligi toskent davlat iqtisodiyot universiteti

Tommazo Kampanella (1568-1639) amalga oshirdi.  

Ideal  (fozil)  jamiyat  to'g'risidagi  avvalgi  g'oyalar 

dastlabki sosialistik konsepsiyalar bilan davom ettiriladi.  

 T. Mor «Utopiya» (lot. yo'q joy) (1516) asarida  

Tomas  Mor  Angliyada  dastlabki  kapitalning  jamg'arilishi  jarayonida 

dehqonlarning ommaviy qashshoqlanishi jarayonini aks ettirgan. T.Mor gumanist, 

davlat  arbobi  va  yozuvchi  bo'lgan  (1529-32  yillarda  Angliya  kansleri).  U 

Uyg'onish  davrining  atoqli  arbobi  Erazm  Rotterdamskiyning  do'sti  edi.  Katolik 

bo'lgan.  Qirolni  ingliz  cherkovining  Oliy  boshlig'i  deb  qasamyod  qilmaganligi 

uchun  T.Mor  davlat  xoini  sifatida  hisoblanib,  qatl  etilgan.  Katolik  cherkovi 

tomonidan        muqaddaslashtirilgan  (1535).  U  «qo'ylar  odamlarni  eb  qo'ydi» 

iborasining  muallifidir.  Shu  davrda  dehqonlarni  cheklash,  ya'ni  erdan  siqib 

chiqarish siyosati  amalga  oshirildi. Bu  jarayon  manufaktura, keyinroq  esa  fabrika 

rivoji  bilan  bog'liq  edi.  Mato  to'qish,  jun,  ayniqsa  qo'y  juniga  bo'lgan  ehtiyojni 

oshirib  yubordi.  Dastlab  botqoq,  chakalakzor  erlar  o'rab  olindi  va  qo'y  boqish 

uchun yaylovga aylantirildi, keyinchalik dehqonchilik qilinayotgan erlar ham tortib 

olinib,  dehqonlar  -  yomenlar  sinf  sifatida  tugatildi.Ular  erdan  mahrum  qilindi  va 

---

ko'chaga  haydaldi.  Bu  o'ziga  xos  agrar  inqilob  -  sanoat  to'ntarilishi  uchun  sabab 

bo'ldi,  lekin  millionlab  aholi  qashshoqlikka  mahkum  etildi.  Shu  voqealarni  o'z 

ko'zi bilan ko'rgan T.Mor qaerdaki xususiy mulk hukmron bo'lsa, asosiy boylik bir 

quchoq  odamlar  qo'liga  to'planadi,  degan  qisqacha  xulosalarga  keldi.  Yana  sosial 

ofatning  asosi  puldir,  degan  edi  u.  Xayoliy  «utopiya»  mamlakatida  ijtimoiy 

mulkchilik (xususiy mulk bo'lmagan), umumiy  mehnat bo'lgan, qishloq va shahar 

o'rtasidagi  tafovut  yo'q  edi,  ishlab  chiqarish  tartibga  solingan,  ish  kuni  olti  soat 

bilan  cheklangan,  pul  yo'q  qilingan,  taqsimot  tekis  va  bosqinchilik  urushlari  yo'q 

edi. T.Mor shunday jamiyatni qurish mumkin deb o'ylagan.