Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги ўзбекистон республикаси олий ва ўрта

1.18.Молиявий инвестицияларни амалга ошириш 
хусусиятлари. 
Молиявий инвестиция молия бозорларида амалга оширилади, 
қайсики бунга қўйидагилар киради: 
- валюта бозори(ички бозорлар ва унгга ўхшаш хакаро бозорлар); 
- қимматли қоғозлар бозори; 
- олтин, қимматбахо метал ва тошлар бозори; 
- ссуда капитал бозори; 
- хосилавий молиявий инструментлар бозори. 

---

123 
Пенсия ва суғурта фондига ўхшаш молия бозорини бундай
сегментида инвестиция қимматли қоғозлар ёки ссуда капитали бозори
орқали амалга оширилади. 
Хар кандай мамлакатнинг иқтисодиётини асоси хақиқий 
инвестицияни ташкил этади, жумладан; у ерда жамғарма жараёни ва 
унинг купайиши ички ялпи махсулот(ЯИМ)га кўпайтириш орқали 
юзага келади. Хозирги шароитда инвестицияни асосий долзарб 
бўлган инновацияни сотиб олишга қаратилган. 
Инновация 
— 
ижтимоий 
- 
иқтисодий 
фаолиятни 
такомиллаштиришга қаратилган технологик жараённи ишлаб чиқиш, 
интеллектуал мехнат натижасидаги умумий фаолият(ишлаб чиқариш, 
иқтисодий, хуқуқий ва ижтимоий муносабатлар фанда, санъат ва
таълим сохаси ва бошқа фаолиятлар)нинг у ёки бу сферасидан 
фойдаланишдир. 
«Инновация» сўзини мохияти объектни излаш, улчаш ва уни 
тахлилининг аник мақсадига боғлик бўлади. Хозирги замонавий 
назария инновацияни 5 та асосий формаларини фарқлайди: 
-янги махсулот жорий этиш (товарли инновация); 
-ишлаб чиқаришни янги усулини жорий этиш (технологик 
иннова- 
ция);
-
шкил этиш (бозорли  
инновация); 
-
-аше жунатиш бўйича янги 
манбаларини ўзлаштириш (маркетингли инновация); 

---

124 
- бошқариш структурасини қайта ташкил этиш (бошқариш 
инновацияси). 
Молиявий инвестиция нимага тегишли бўлса у холда буни 
хақиқийинвестицияни тезлаштирувчи восита сифатида кўриб чиқилса 
бу холат тўғри хисобланади ёки бу аввалги инвестицион капитални 
эгалланиши копланиши ва жамғарилишига олиб боради. 
3. Инвестициянинг мақсади ва буларни риск билан боғликлигига 
караб, инвестиция бўлади: 
- венчурли (рискли); 
- тўғридан тўғри ; 
- портфелли; 
- аннуитет. 
Рискли инвестиция ёки венчурли капитал-бу сўзни рискли 
капитал қўйлмани номлаш учун қўлланилган. Венчурли капитал 
юқори риск Билан боғлик бўлган ишлаб чиқаришни янги сфераси 
Билан боғлик янги акция чиқариш хисобига инвестицияни 
формасидир. 
Венчурли капиталда қўйилган капитал хисоб китобларда тез 
ўзини коплаш билан боғлик лойихаларга капитал инвестиция 
қилинади. Капитал қўйилма, тартиб бўйича акциялардаги охирги 
конверсия қилиш хуқуқи билан боғлик корхона-мижозини акциясини 
бир қисмини сотиб олиш ёки унга ссуда бериш йўли билан амалга 
оширилади. Рискли капитал қўйилма янги технологияларга 
асосланган кичиқ инновацион корхоналарни молиялаштириш 
зарурлигига асосланади. 

---

125 
Рискли капитал ўзига капитал турининг турли хил формаларини 
бириктиради: ссудали, акционерли, тадбиркорлик. У венчурли 
дейиладиган бундай формаси янги ишга киришаётган фан тараккиёт 
даражаси билан боғлик таъсисчиликда воситачи бўлиб иш юритади. 
Тўғридан тўғри инвестиция мазкур субъектни бошқаришда 
иштирок этиш хуқуқи орқали хўжалик субъектининг даромадга эга 
бўлиш ва олиш мақсадида устав капиталига маблағқўйишни 
билдиради. 
Алохида 
объектларга 
инвестицияни 
концентрациялаш(зич жамланиш) алохида ютукли натижалар 
эришишга йўналтирилган қўйилмани мақсадини кўзлайди ва 
тадбиркорлик 
фаолияти 
устидан 
тўлиқахамиятли 
бўлган 
назоратларни имкониятини беради, бирок бу юқори рискли 
хисобланади.
Портфел инвестицияси портфелни шакллантириш билан боғлиқ 
ва бу қимматли қоғозларни ва бошқа активларни сотиб олишни 
ифодалайди. Портфел- вкладчини аник инвестицион мақсадига 
эришиши учун инструмент воситасини бажарувчи йиғилган ягонага 
келтирилган-жамланган жами барча турли хилдаги инвестицон 
қимматликлардир. Портфелга бир хил формадаги қимматли қоғозлар 
ва турли хилдаги инвестицион қимматликлар кириши мумкин
(акция, облигация, жамғарма ва депозит сертификатлари, гаров 
гувохномаси, суғурта полиси ва бошқалар). Портфел инвестицияси 
диверсификациялаш механизми орқали рискни агар тадбиркорлик 
устидан назорат ўз вақтида жорий этилган бўлса ва а соф фойдани 
аник ўртачага ориентирлангандагина камайтиришга олиб боради.

---

126 
Аннуитет (нем. annuitat- йиллик тўлов) – инвестиция, асосан 
пенсияга чиқанлар учун бир хил вақтлар оралиги ичида маълум
даромадни вкладчига олиб келиш учун йўналтириладиган 
инвестициядир. Асосан бунда маблағни суғуртага ва пенсиф фондига 
қўйиш хисобланади. Суғурта компанияси ва пенсия фондлари 
муомаблаға қарз мажбуриятларини чиқаради, қайсики улар яъни 
эгалари келгусида кўзда тутилмаган харажатларни коплаш учун 
фойдаланадилар. Хаётни суғурталаш суғурталовчини моддий 
боғликлиги таъминланган холда субъектларни кутилмагандаги улим 
холатларини молиявий хавфсизлигини таъминлаш мақсадида амалга 
оширилади. Пенсия фонди ўз мижозларини пенсия ёшига чиқкандан 
сўнг пул маблағлари билан моддий таъминлаб туради.