Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги ўзбекистон республикаси олий ва ўрта

8.18.Хакиқий дунёдаги девиденд сиёсати 
Биз кўрдикки идеял дунёда акционерларни холатига девиденд 
сиёсатини танлаш хеч қандай рол ўйнамайди. 
Бирок, хақиқий дунёда айрим сабаблар мавжуд бўлиб, девиденд 
сиёсати акционерлар бойлигига таъсир этади. 

---

653 
Бу бўлимда булардан асосийларини: солиқлар, молиявий 
фаолиятни бошқариш, ташки молиялаштириш харажатлари ва 
девидендлар тушунчасининг маълумотлари кўриб чиқилади. 
АКШ ва бошқа чет мамлакатларда солиқ органлари девиденд 
кўринишда олган шахсий пул даромадларидан солиқлар тўлашни
талаб этадилар. 
Шунинг учун, агар компания пул девидендларини тўлаш 
воситаси орқали пулларини тақсимлайди, бу улар ўз навбатида ўз 
акционерларини солиқ тўлашга мажбур бўладилар.
Агар бунинг ўрнига компания пулини ўзини акциясини сотиб 
олиш орқали тақсимласа, у холда бу тўловлар солиқка 
тортилмайди.Агар компания пулини ўз акциясини сотиб олиш орқали 
тўласа солиқ тўловчи хисобланган акционерлар нуқтаи назаридан 
албатта улар учун хамма вақт яхши хисобланади.
Бирок АКШда ўз акционерлари ўртасида девиденд тўловларини 
тақсимлаш схемасидаги ўз акцияларни сотиб олиш механизмидан 
доимий сифатида компанияни фойдаланиши тақиқлаш хақида 
қонунлар бор.
Солиқ хизматлари девидендларни бундай тўлаш схемаси орқали 
даромадни тақсимлашда солиқ тўлашни қўллаш зарурлигини қўллаб 
чиқадилар. 
Яна бир омил мавжуд бўлиб, бу қайсики девиденд 
сиёсати(ташқаридан маблағжалб қилиш учун қилинадиган 
харажатлар)ни аниқлашда уни хисобга олади. 
Асосий иш, акцияни янги эмисссияси жараёнида(йўлида)
инвестицион банкларни хизмат хақларини тўлаши зарур бўлиб, бу 

---

654 
қайсики ташки инвсторларга янги акцияларини сотиш жараёнида
оралик звено сифатида чиқади. 
Алохида доимий акционерлар учун компания ўзи харажатларини 
ўз зиммасига олади. Бошқа харажатларда янги акцияларни сотиб 
олувчиларни 
потенциали 
ва 
компания 
менеджерларига 
(инсайдерларга) қайсики мазкур компания қимматли қоғозларини 
муомалага чиқариш билан боғлиқ маълумотлар хажмидаги фарқлар 
юзага келади. 
Шундай қилиб, ўз маблағлари хисобига молиялаштириш четдаги 
инвесторлар учун янги акция чиқаришга нисбатан амалдаги акционер 
компанияларининг кўпроқ жозибадор қарорлар қабул қилаётгандек 
кўринади.
Хакиқий молиявий мухитдаги яна бир потенциал зарур 
омиллардан бири, бу компанияни девиденд сиёсатига таъсир этувчи –
девидендлар хақидаги маълумот. 
Четдаги инвесторлар акция бахосини ортишига олиб бориш 
мумкин бўлган бу девидендларни ўсиш натижасида компания 
тўлайдиган ижобий белгига ўхшаш пулли девиденлар хажмини 
ортишига дучор бўлади. 
Акс холда бунинг тескариси, пулли девидендлар хажми 
камайса, булар худди ёмон холатга дучор бўлади, бу эса акция 
бахосини пасайишига олиб боради.
Шунинг учун компания рахбарларига бундай маълумотларни 
таъсири уларни эхтиёткорлик билан девидендлар тўлов хажмини 
ўзгариши шундай ўзгартиришларга мос тушунчалар қўлланувчи v 
тартиб жорий этилади. 

---

655