Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги ўзбекистон республикаси олий ва ўрта

8.14. Акцияни бахолаш: соф фойда ва инвестицион 
имкониятлар 
Соф келтирилган қиймат хисоб китобига асосан акцияларни 
бахолашни фойдаланишда корпорацияни инвестицион имкониятлари 
ва кутилган соф фойда тахлиллар билан амалга оширилади. 
Акция қийматига таъсир этувчи асосий манъавий омилларга 
асосан этибор ажратилиб, девиденларга эмас аналитикларга ёрдам 
берувчи соф фойда ва инвестицион қарорларга этиборни 
фокслаштирилади.
Компанияни девиден сиёсати асосий омил хисобланмайди.
Бунга ишонч ҳосил қилиш учун қандайдир компания контроль 
пакет акциясини сотиб олишни кўриб чиқаётган инвесторларни 
кўриб чиқамиз. 
Бундай инвесторларни келгуси девидендларни хисоблаш улар 
учун тинчлик бермайди, шундай экан, уларнинг ўзлари девидендлар 
тўловига соф фойдани қанча улушини йўналтиришни танлайди. 
Мисол учун янги акция чиқарилмади. 
У холда хохлаган даврлар учун девиденд ва соф фойда 
ўртасидаги муносабат қуйидагича.
Девидендлар ((t) = соф фойда - соф янги инвестиция. 
Акцияни бахолаш учун формула оламиз. 
Бунда; Е – t йиллар ичидаги олинган соф фойда, & I-эса t йиллар 
давомида соф инвестиция. 
Бу келтиришни хал қилувчи натижаси фирмани қиймати
унинг келгусидаги келтирилган соф фойдасига тўғри келмаслиги
деб аталади.

---

631 
Хақиқатда хам фирмани қиймати келгусидаги келтирилган соф 
фойдадан соф фойдани реинвестиция қилган қисмини келтирилган 
қийматини айириб ташлаб, қолган қисмига тенгдир.
Компания қийматини қўшиш хисоб китоби унинг келгуси соф 
фойдасини келтирилган қиймати хажмидан келиб чиқиб, бу 
хақиқатдаги бозор бахосидан юқори хам паст хам бўлиши мумкин.
Бу янги соф ивестиция хажми худди салбий ва ижобий бўлиши
билан боғлиқ. 
Агар компания фаолияти пасаяётган (тушаётган) тармоққа 
қарашли бўлса, у холда мавжуд капитални тўларок тўлдиришга 
қаратилган даражага нисбатан унинг умумий инвестиция хажми 
камроқ бўлади.
Соф инвестиция негатив бўлиб, шунга мос ишлаб чиқариш 
қуввати мазкур давр ичида пасая боради. 
Доимий барқарор тармоқка эга фирма эса ўзини молиявий 
барқарор холда тутиб турган холатида бўлади, капитал қўйилмани 
ялпи суммаси истеъмолни қондиришга доимо мос бўлади.
Соф инвестиция нолга тенг бўлса, мазкур давр ичида ишлаб 
чиқариш қувввати ўзгаришсиз қолади. 
Актив ривожланаётган тармоқлар учун капитал қўйилмани 
ялпи суммаси ишлаб чиқаришдан чиқарилаётган(выбывающих) 
ишлаб чиқариш қуролларини тўлдириш бўйича истеъмол суммасидан
ортиб кетади.
Соф инвестиция позитив бўлса, а ишлаб чиқариш қуввати мазкур 
давр ичида ўсиб боради. 

---

632 
Компания қийматини бахолаш даврида инвестицион имкониятлар 
ва соф фойдани тахлил орқали келтиришда компания акциясини 
қийматини 2қисмга бўлиб ўрганилса маъқул хисобланади: 
(1) Келгуси соф фойдани келтирилган қиймати, хатоларга йўл 
қўйилса хам унинг хажми ўзгаришсиз қолади, жорий соф фойдага
тенг бўлади ва бу қанча давр мақул бўлса шунча узоқ сақланади.
ва (2) соф келтирилган қиймат келгусидаги хохлаган
инвестицион имкониятлар демакдир. 
Иккинчи холатда қўшимча соф фойда олиш учун қўшимча талаб 
этилаётган инвестицияга эътибор бериш лозим. 
Бизни мухокама МI қуйидаги тенгликда кўриниши мумкин.
P
0
=E
1
/ k + Келгуси инвестицион имкониятларни соф 
келтирилган қиймати.