Microsoft Word akram uzoqov mdh adabiyoti cyr ziyouz com

 
Бердақ 
(1827-1900) 
 
Бердимурод Қарғабой ўғли Бердақ Қароқалпоғистоннинг ҳозирги 
Мўйноқ туманида балиқчи оиласида туғилди. У ёшликда ота-
онасидан етим қолиб, бир бурда нон учун овулма-овул Ўрта Осиё 
шаҳар ва қишлоқларини кезиб чиқди. Бердақ аввал овул мактабида, 
кейин мадрасада таҳсил олди. Лекин мадрасада ўқишни охирига 
етказолмай, уни ташлаб кетишга мажбур бўлди. Шундан сўнг бутун 
умрини муҳтожликда ўтказиб, 73 ёшида вафот этди. 
Бердақнинг ижоди 18-19 ёшларида дембира чертиб шеър 
айтишдан бошланди. 25 ёшида у истеъдодли шоир сифатида халқ 
орасида танилди. Бердақнинг шеърлари меҳнаткаш халқнинг оғир 
ҳаётини акс эттиришга, Хива хонлари ва чор ҳукумати 
амалдорларининг зулмига қарши халқ норозилигини ифодалашга 
бағишланган эди. 
Бердақ халқ ҳаётини, унинг эзгу орзу-истакларини яхши билган 
шоир эди. Шунинг учун унинг шеърларида халқпарварлик руҳи 
кучли. Масалан, ўзининг “Халқ учун” номли шеърида шоир ёшларни 
меҳнаткаш халқ учун жонини аямасликка чақиради. 
Бердақ шеърларида хотин-қизлар образини яратишга катта ўрин 

---

Мустақил давлатлар ҳамдўстлиги халқлари адабиёти
www.ziyouz.com
kutubxonasi 
25
берилган. Бердақ “Шажара”, “Хоразм”, “Амонгелди”, “Айдўсбий” ва 
“Аҳмоқ подшо” достонларининг ҳам муаллифидир. Бу достонларда, 
хусусан, “Аҳмоқ подшо” достонида у золим ҳукмдорларни шафқатсиз 
танқид қилди. 
1961 йилда Бердақнинг шеърлар тўплами ўзбек тилида босилиб 
чиқди. 
 
Бўлган эмас 
 
Дунё яралгандан бери 
Подшоҳ одил бўлган эмас, 
Шоирлар қалам олганда 
Хатга тўғри солган эмас. 
Инақу бекнинг боллари, 
Ҳар неки етди қўллари. 
Очиқ, кенг эди йўллари, 
Ҳеч вақт ҳориб, толган эмас. 
Бўлмади қилган ниятим, 
Хўр бўлди халқим, ҳимматим, 
Йиғлай-йиғлай ўтдик етим, 
Йиғламас вақт бўлган эмас... 
Бизнинг халқнинг бийлари, 
Создир жаҳонда уйлари, 
Доим тарала куйларим, 
Тўғри жавоб айтган эмас. 
Менинг бу айтган чин сўзим, 
Сўзим эмас, менинг ўзим, 
Юмилганча икки кўзим, 
Ҳеч вақт ёшсиз бўлган эмас. 
Бировлар жуда зор бўлди, 
Бировлар жуда хор бўлди. 

---

Мустақил давлатлар ҳамдўстлиги халқлари адабиёти
www.ziyouz.com
kutubxonasi 
26
Лочинга қурган тўр бўлди, 
Тўрни ҳеч ким узган эмас. 
Қарағай эмас, сўкит бўлдим, 
Қари эмас, йигит бўлдим, 
Тоғдан учган бургут бўлдим, 
Қўнар ерим бўлган эмас. 
Гул бўлдиму, яйрамадим, 
Оқил бўлиб, ўйламадим, 
Булбул бўлиб сайрамадим, 
Ҳодиса кам бўлган эмас. 
Қурғоқ кунда ёғин бўлдим, 
Бўрон бўлдим, чақин бўлдим, 
Палак ёзган қовун бўлдим, 
Беташвиш кун бўлган эмас. 
Золимларнинг жабри ўтди, 
Йиғлай-йиғлай эсим кетди, 
Нега мунча шўрлик етди, 
Ёруғ куним бўлган эмас. 
Қанчалар оч, қанчалар тўқ, 
Тўқ одамлар қайғуси йўқ, 
Очларнинг ҳеч уйқуси йўқ,
Уни тўқлар билган эмас. 
Қорақалпоқ – халқ бўлгандан, 
Халқ атоғин олган кундан, 
Ҳақ таоло йўл солгандан –
Бир тенгликни олган эмас. 
Эшонларда мурувват йўқ, 
Бий-бийларда адолат йўқ, 

---

Мустақил давлатлар ҳамдўстлиги халқлари адабиёти
www.ziyouz.com
kutubxonasi 
27
Фуқарода саодат йўқ, 
Халқ ўйнаб-кулган эмас. 
Эй ёронлар, сиртим бутун, 
Бағрим ёниб бўлди тутун. 
Золим ошириб ўз ҳаддин, 
Асло раҳм қилган эмас. 
Бу дунё дунё бўлмади, 
Эркимизга ҳеч қўймади, 
Душманнинг гули сўлмади, 
Тилагим ҳеч бўлган эмас. 
Бу дунёнинг дарди ёмон, 
Қувон, бошинг қолса омон, 
Тушди бошга охир замон, 
Инон, дўстлар, ёлғон эмас. 
Кундан-кунга бўлди баттар, 
Ҳар ким ўз ғамин тортар, 
Қора туман қачон кетар? 
Сўнган чироқ ёнган эмас. 
Дунёга келдим, не кўрдим, 
Қайғу-ҳасратларда юрдим, 
Адо бўлмас дилда дардим, 
Ҳеч ким назар солган эмас. 
Бердимурод – менинг ўзим, 
Кунхўжани кўрди кўзим, 
Ожиниёздан уққан сўзим, 
Улар ҳам шод бўлган эмас.