Toshkent moliya instituti "tasdiqlayman"

 
Kanselyarizmlar − 
rasmiy uslubga xos 
so`z va birikmalar
 

---

227 
 
 Xullas, tilning sofligi va tozaligi uchun kurash 
bu  nutqiy  madaniyat  uchun  kurash  demakdir. 
O`qituvchi  o`z  ustida  tinimsiz  ishlashi  bilan  birga  
nutq  jarayonida  doimo  uni  nazorat  qilib  borsa,  tilga 
mas’uliyat  bilan  yondashsa,  nutqning  tozaligi  va 
sofligiga erisha oladi. 
 
 
Nutqning boyligi. 
 
 Boy  nutq  tuzish  uchun    ifodalarning  bir  xilligidan    qochish,  ayni  bir 
tushuncha  yoki  fikrga  farqli  liboslar  tanlash  kerak.  Badiiy  adabiyot  yoki  nutqda  
biror  tushunchani,  mazmunni  alohida  ta’kidlash,  diqqatni    tortish,  hissiyotni  
bo‘rttirish, ohangdorlikka erishish uchun so`z, so`z birikmalari va gaplar takroridan 
foydalaniladi.    Umumiy  ma’nolari  bir  xil  bo`lib,  qo`shimcha  ma’no  nozikliklari, 
hissiy  bo‘yoqdorligi,  uslub  xususiyatlari  bilan  farqlanuvchi  so`zlar  sinonimlar 
deyiladi.  Sinonimlarning  mavjudligi  tilning  bebaho  boyligi  hisoblanadi. 
Sinonimlar  so`z  ma’nosidagi  belgi  daraja  ko‘lami,  hissiyligi,  nutqning  ma’lum 
biror  turi  uchun  xoslanganligi  bilan  ajralib  turadi. 
Sinonimlardagi  bu  xususiyat  fikrni  butun  nozikligi 
bilan  ifodalay  olish  imkoniyatini  yaratadi.  Fikrni  aniq 
ifodalash  imkoniyati  esa  tildagi  boshqa  so`zlarga 
nisbatan  sinonimlarda  kuchli.  Sinonimlarning  uslubiy 
xususiyatlarini  o`zaro  farqlagan  holda  nutqda  ulardan 
o`rinli 
foydalanish 
ham 
nutqning 
estetik 
ta’sirchanligini 
ta’minlovchi 
omillardan 
biri 
hisoblanadi.  
Tasviriy  ifodalar  -  predmet,  voqea-hodisalarning  o`z  nomi  orqali  yuzaga 
chiqmagan  muhim  xususiyatini  tasvirlab,  bo‘rttirib,  izohlab  va  to`ldirib 
ko`rsatishda  nutqiy  vosita  hisoblanadi.  Masalan,  oq  oltin  -  paxta,  oq  oltin 
Jargon va argolar – 
biror ijtimoiy guruh 
o`rtasida 
qo`llaniladigan va 
ularning talablarini 
ifodalovchi maxsus 
so`z va iboralar.