Toshkent moliya instituti "tasdiqlayman"

Stress  tekshiruvchi  suhbat.    Stress  tekshiruvchi  suhbat  u  yoki  bu  shaxsni 
stressga reaksiyasini tekshirish maqsadida nomzodlarni qiyin holatga qoʻyadi. Bu 

---

164 
 
metod  ranjimasdan  qiyin  holatlarga  ro‘baro‘  keluvchi  shaxsni  lavozimga 
tanlashda  qoʻllaniladi.  Stress  tekshiruvchi  suhbat  nomzodlarning  jasurlik, 
odoblilik, sovuqqon tabiat va oʽzini tuta bilish kabi xislatlarni boshqa shaxslar va 
guruhlarga zid kelgan hollarda tekshiradi.  
Tanlov  suhbati.  Tanlov  suhbatning  eng  asosiy  maqsadi  muayyan  ish 
oʻrinlari  uchun  nomzodlarning  mosligini  aniqlashdir.  Ishga  yollanishdagi 
suhbatlar    suhbat  oʻtkazuvchilar  guruhi    tomonidan  oʻtkaziladi.  Suhbat  10 
minutdan  45  minutgacha,  hattoki,  undan    ham    uzoqroq    vaqtni  olishi  mumkin. 
Suhbat  oʻtkazuvchilar  esa  yaxshi  nomzodlarga  bundan  ham  koʻproq  vaqt 
ketkazadilar.  Ular  nomzodlarning  tashkilotga  qoʻshilish  uchun  mosligini 
baholashga qodir boʻlishlari  uchun yetarlicha ma’lumot yigʻishlari kerak boʻladi. 
Nomzodlar  ham  tashkilot,  uning  ishchilarga  oid  siyosati  va  madaniyati,  yangi 
ishchilardan  nima  kutishi  va  karyera  rivojlanishida  qanday  imkoniyatlar  taklif 
etilishi haqida bilib olishlari shart.                      
Shaxsning  tanlagan  sohasi  boʻyicha  malakali,  yuqori  mahoratga  ega 
mutaxassis  sifatida  shakllanishi  murakkab  jarayon  boʻlib,  unga  koʻp  yillik 
samarali mehnat, ijodiy izlanishlar natijasidagina erishish mumkin. Biroq mazkur 
sifatlarning  shakllanishi  uchun  zamin  oʻrta  maxsus  kasb-hunar  kollejlaridagi 
tahsil jarayonida yaratiladi. Boʻlajak iqtisodchi-pedagogning kasbiy tayyorgarligi 
jarayonida mutaxassislikka oid bilim, koʻnikma va malakalarni oʽzlashtirib borishi 
bilan  bir  qatorda  psixologiya  fani  boʻyicha  nazariy  va  amaliy  bilimdonlikning 
shakllanishi  ham  muhim  ahamiyatga  ega.  Xalq  xo‘jaligining  turli  sohalaridagi 
ijtimoiy-iqtisodiy  muammolarni  hal  etish,  dolzarb  vazifalarni  muvaffaqiyatli 
amalga  oshirish  uchun  har  bir  mutaxassisda  kasbiy  kompetentlikni  shakllantirib 
borishga  e’tibor  qaratish  maqsadga  muvofiqdir.  Kasbiy  kompetentlik  kishining 
kasbiy faoliyat bilan bogʻliq vazifalarni bajara olish qobiliyati va undan samarali 
foydalana olish imkoniyati boʻlib, u shaxsga xos koʻplab psixologik xususiyatlarga 
ega boʻlishni taqozo etadi.   
   

---

165 
 
                     
    Kasbiy muloqot layoqati.  
    Har  bir  soha  va  kasb  vakillarining  oʽziga 
xos  nutqi  va  notiqligi  bor.  Har  bir  odam  cholgʻu 
asbobini  chala  olmaydi,  har  kim  ham  rasm 
chizolmaydi,  har  kim  ham  kuy  bastalay  olmaydi. 
Shu kabi har kim ham notiq  boʻla olmaydi, omma 
oldida  turib  nutq  soʽzlay  olmaydi.  Ana  shu 
ma’noda  oʻqituvchi    qaysi  fandan  dars    o‘tmasin, 
u  til  ilmidan  boxabar  boʻlishi  lozim,  yozma  va  ogʻzaki  nutqi  shakllangan, 
tom  ma’nodagi  notiq  boʻlmogi  kerak,  chunki  u  auditoriya  bilan  muloqotda 
boʻladi. 
Auditoriyaga  kirishdan  oldin  oʻqituvchi  oʽz  nutqini  rejalashtirib  olishi 
kerak. Nutq soʽzlashda dadillik va ishonch bilan gapirish kerak, shundagina 
tinglovchilar  uning  ma’ruzasini  eshitadilar.  Dadil  nutq  boʻlishi  uchun  esa 
mavzu  yaxshi  oʽzlashtirilgan  boʻlishi,  oʻqituvchi  oʽzini  notiq  sifatida  erkin 
tutishi lozim. Nutqni yodlash emas, balki aytiladigan gaplarni o‘ylash, fikrni 
mushohada 
qilish, 
mavzuga 
moslab 
gapirish 
kerak. 
Shundagina 
oʻqituvchining oʽzi ham, auditoriya ham zerikmaydi. 
“So‘zlab  turib  o‘ylanmaydi,balki  o‘ylab  turib  so‘zlanadi.Agar  so‘zlash 
jarayonida  o‘ylansa,  har  xil  parazitlar,  varvar  va  vulgar  so‘zlar  paydo 
boʻladi, bu esa tinglovchining gʻashini keltiradi. Shu sababdan  hamma  nutq 
so‘zlayotganlar  ham  notiq  boʻlavermaydi.  Hamma  oʻqituvchilarda  ham 
nutqiy malaka shakllangan deb boʻlmaydi. So‘zda sehr bor: so‘z tuzadi, so‘z 
buzadi;  kuldiradigan  ham,  kuydiradigan  ham  so‘z;  olqish  ham  so‘zdan, 
qargʻish  ham  soʽzdan;  obod  qiluvchi  ham,  barbod  qiluvchi  ham  soʽz; 
omonlik  ham,  yomonlik  ham  soʻzdan;  topish  ham,  qopish  ham  so‘zdan. 
Shuning uchun soʽzning qadri baland.”        
Har bir pedagog ham notiq, zero, uning faoliyati   oʻz shogirdlariga nutq bilan 
murojaat  etishdan  iborat.  Oʻqituvchi  auditoriyaga  kirar  ekan,  kasbi  bilan  bogʻliq