Toshkent moliya instituti "tasdiqlayman"

 
Xulosalar 
Xulosalash  va  perefrazalash  (ma’noni  boshqa 
so‘zlar yordamida ifodalash) 
Odatda  esseda  xulosalash  va  perefrazalash 
birgalikda 
ishlatiladi. 
Xulosalashning 
maqsadi 
ma’lumotlar  hajmini  yetarli  darajagacha  qisqartirish 
va  uzundan  uzoq  ma’lumotlarni  qisqa  hajmga 
keltirishdan iborat bo‘lsa, perefrazalashning maqsadi 
esa umumiy ma’noni saqlagan holda ma’lumotni asl 
manbadagidan  farqli  qilib,  o‘zgartirib  yozishdan 
iboratdir. 
Bularning 
ikkalasi 
ham 
ko‘chirmachilikning oldini olish uchun qo‘llaniladi 
Xulosalashning bosqichlari 
Siz  xulosalashda  mavzuga  doir  eng  muhim 
ma’lumotlarni  berishingiz  yoki  mavzuga  to‘liqroq 
to‘xtalib o‘tishingiz mumkin. Odatda, xulosada asosiy 
fikrlarni  qo‘shimcha  qismdan(keltirilgan  misollar  va 
ularning  isbotlaridan)  xoli  tarzda  yozishga  e’tibor 
qaratiladi.  

---

125 
 
Quyidagi xulosalash bosqichlariga e’tibor bering va ularni to‘g‘ri (ketma-ket) 
tartibda joylashtiring. 
 
Perefrazalash va xulosalash odatda birga ishlatiladi. Xulosalashning maqsadi 
ma’lumotni  mutanosib  hajmga  keltirish  bo‘lsa,  perefrazalash  esa  muhim 
ma’lumotlarni  boshqacha  shaklda  berib  o‘tishdan  iborat.  Misol  uchun,  quyidagi 
gaplarga e’tibor bering: 
18-asrda,  Fransiya  va  Germaniyadan  oldin,  Britaniyada  sodir  bo‘lgan 
industrial  inqilob  to‘g‘risida  ko‘plab  munozaralar  davom  etib  kelmoqda.Ushbu 
gapni quyidagicha perefrazalash  mumkin: 
Industrial  inqilobning  nima  sababdan  boshqa  joyda  emas,  balki  aynan 
Britaniyada  sodir  bo‘lgani  hozirgi  kunga  qadar  tortishuvli  savollardan  biri  bo‘lib 
kelmoqda. 
   Odatda ta’sirchan perefraza: 

  asl manbadan o‘z shakliga ko‘ra farqlanadi 

  asl manbadagi so‘zlarning sinonimlaridan iborat bo‘ladi 

  asosiy ma’noni saqlagan bo‘ladi 

  asl  manbadagi  ba’zi  bir  qismlarni  o‘zida  mujassamlashtiradi  (misol  uchun 
“Industrial inqilob”, “18-asr”) 
 Perefrazalash va uning yo‘llari (usullari): 

  a) so‘zlarning sinonimlarini qo‘llash orqali: 

  Aytadi > keltirib o‘tadi; 18-asr > 1700-yillar; tejamoq > kam xarajat qilmoq 

  b) so‘z turkumlarini o‘zgartirish orqali: 

---

126 
 
4-reja  ► 
(Havolalarni keltirish 
uchun 
foydalaniladigan 
fe’llar) 
 
Smit (2009) 
aytishicha .... 
Janovik (1972) 
ta’kidlashicha ... 
 

  Izoh (ot) > izohlamoq (fe’l); foyda keltiradigan, foydali (sifat) > foyda (ot) 

  c) so‘zlar ketma-ketligini o‘zgartirish orqali: 

  Britaniya  industrial inqilobining  asosiy  sabablari talabni  tahlil qilish  orqali 
o‘z yechimini topishi mumkin. 

  Talabni  tahlil  qilish  orqali  Britaniyadagi  industrial  inqilobning  sabablarini 
topish mumkin. 

  Amaliyot  mashqlarida  3ta  usul  ham  bir  vaqtning  o‘zida  ishlatiladi.  Barcha 
so‘zlar o‘z sinonimlariga ega emasligini hisobga olgan holda, ularning hammasini 
perefrazalash maqsadga muvofiq emas.