|
Zaynutdinov Sh., Shermuhamedov A., Murakaev I. M enejm ent.
Т.: 2005.
2.МесконМ.,АльбертМ.,ХедоуриФ. О сновы м енедж м ента.М .:
Дело, 2002.
3.
Фатхутдинов Р.А. Инновационный менеджмент. Учебник.
М.: ЗАО «Б изнес-ш кола» «И нтел-Синтез». 1998.
4.
Sharifxo 'jayev М., Abdullayev Yo. M enejm ent. Т.: « 0 ‘qituvchi»,
2001
.
5.
Qosimov G.M. M enejm ent. Т.: « 0 ‘zbekiston», 2002.
6. Internet saytlari: w w w .Zivo.net: w w w.M anaiem ent.ru
292
XVIII BOB. MARKETINGN1 BOSHQARISH
18.1. Marketing tushunchasi, turlari va strategiyasi
Marketing — insonning ayirboshlash vositasida talab va
ehtiyojni qondrishga qaratilgan faoliyatidir. M arketing tarkibiga
bozorni o ‘rganish. Iste ’molchi buyurtm asiga k o ‘ra m ahsulotlar
assortim entini rejalashtirish, bozorni egallash, reklam a, tovarlar va
xizm atlam i ishlab chiqaruvchidan iste’m o lch ig a yetkazib berish
bilan bogMiq tadbirkorlik faoliyati kiradi.
M arketing konstruktor, m uhandis, iqtisodchi va boshqa
m utaxassislarga bozor ehtiyojlari bilan tanishish, iste’m olchi ushbu
m ahsulotning qanday b o ‘lishini istashi, unga q an ch a xaq to ‘lashi, u
kim uchun zarurligi haqida m ulohaza yuritish im konini beradi.
Bozor sharoitida korxonani boshqarish m arketingni ishlab
chiqarish siklining boshiga q o ‘yadi, chunki x o ‘jalik qarorlarini
qabul qilish asosida ishlab chiqarish im koniyatlari em as, balki bozor
talablari, xaridor ehtiyojlari yotadi. Oxir natijada korxona k o ‘lami,
korxonani boshqarish tashkiliy tarkibini, bosh q aruv tamoyil va
usullarini, xizm at k o ‘rsatish y o ‘nalishlarini bo zo r belgilaydi.
Bozor m unosabatlari sharoitida korxona bo zo r k o n ’yunkturasi,
boMajak sheriklar im koniyatlari, narxlar o 'z g a rish i haqida axborot
olish asosida o ‘z ishlab chiqarishini m oddiy-texnikaviy ta ’minlash
va kapital qurilishni tovarlar va xizm atlar bozoridan (bevosita
ishlab chiqaruvchidan, ulgurji savdoda, shu ju m lad a n , yarm arka,
kim oshdi savdosi, ham da m oddiy-te’m inot v a boshqa vositachi
tashkilotlardan) resurslar sotib olish yoMi bilan am alga oshiradi.
N atijada korxonaning reja-iqtisod. texnika, texnologiya, ta ’minot
va sotuv boMimlari vazifalari o ‘zgaradi. chunki korxona muhandis-
texniklari resurslardan qay darajada foydalana olish im koniyatiga
ega ekanliklarini bilishlari, bozor ta ’siridan erkin boMishlari uchun
korxonada bozor iqtisodiyoti, korxona ishlab chiqarish v a m oliya
siyosati masalalari b o ‘yicha axborot nianbaasi, boMgan maxsus
m arketing xizmatini tashkil etish ehtiyoji v u ju d g a keladi.
293
M arketing b o ‘limi bozom i, ijtim oiy talab xolati va o ‘zgarishi,
kon’yunkturani o ‘rganish natijasida korxonada ishlab chiqariladigan
m ahsulot zarurligi, istiqboli m asalasini hal etadi.
K orxonani m arketing vositasida boshqarish ancha m ushkul
bo ‘lib, k atta h ajm da reja-xisob kitoblarini, kadrlam i qayta
tayyorlashni, boshqaruv vazifa va usullarini tubdan o ‘zgartirishni
talabqiladi. Faqat korxona, butun iqtisodiyot x o ‘jalik m exanizm ini
tubdan qayta qurishi asosidagina m arketing tendensiyasini q o ila s h
m umkin. A k s holda korxona tez o ‘zgaruvchan talabga m oslasha
bilmay, raqobat kurashiga bardosh b era olm aydi. Bu korxona foyda
ko ‘n n aslig i va undan kelib chiquvchi boshqa oqibatlarga olib
keladi. C hunki faqat iste’m olchilar ehtiyojini hisobga olib, fan-
texnika taraq qiy oti yutuqlaridan foydalana olgan korxonagina o ‘z
m ahsulotini sotishdan foyda olishi m um kin. Bu m a’noda am erikalik
avtom obil m agn ati G.Fordning fikrini ta ’kidlab o ‘tish zarur. Undan
qanday qilib m illion er b o ‘lganligini so ‘raganlarida quyidagicha
jav o b bergan: « Ju d a oson. M en o ‘z avtom obillarim ni bozorda
boshqalarga nisbatan arzonroq sotib, o ‘z ishchilarim ga boshqalarga
nisbatan k o ‘p xaq to ia g a n m a n » . Bunday holda u sinishi kerak edi,
lekin u raqobatchilarini bozordan siqib chiqarib bozom i egallagani
uchun m illio ner b o ‘ldi.
Tovar pul m unosabatlari jam iyatni o ‘z -o ‘zini boshqarish
m exanizm i bilan qurollantirgani uchun bebaho xususiyatga ega.
Tartibga solinuvchi b o z o rx o ‘jalik faoliyatini iste'm olchiga qaratish,
tashkiliy tizinilar, boshqaruv tam oyili va usullarini qayta qurish,
korxona m aq sad va vazifalarini o ‘zgartirishni talab qiladi.
A m erikalik iqtisodchi F ilip p K o tle r o ‘zining m ashhur
«M arketing
b o ‘yicha
boshqaruv»
q o ‘llanmasida
m arketing
turlarining klassifikatsiyasini bergan
(18.1-shakl).
M arketing strategiyasi jam iyat va korxona jam oasining uzviy
m anfaatlari ishlab chiqarish sam aradorligi m asalalarini xal qilishga
xizm at qilish kerak.
294
Do'stlaringiz bilan baham: |
