O‗zbekiston respublikasi oliy va o‗rta maxsus ta‘lim vazirligi namangan davlat universiteti ijtimoiy-iqtisodiy fakul‘teti

Futurologiya  (lot.  kelajak  to'g'risida  ta'limot)  —  Ijtimoiy  jarayonlar, 
insoniyat tahlil qiluvchi ilmiy nazariyalar. Sinonimi-prognoz. 
 
G 
 
Garmoniya – bir butun narsa qismlarining o‗zaro muvofiqligi. 
Gender  (ing.  gender–urug‗)–inson  jinsining  ijtimoiy-madaniy  jihatini 
ifoda  etuvchi  tushuncha.  G.  jamiyatni  sotsial-jinsiy  jihatdan  vertikal 
stratifikatsiya  qilishdan  farqli  ravishda  gorizontal  stratifikatsiya  qilishga 
yordam  beradi.  G.  xulq-atvorning  sotsial  o‗ziga  xosligini  ifoda  etadi. 
Shahvoniy  mayl  va  G.  inson  hayotining  turli  qutblarida  joylashgandir. 
Shahvoniy mayl biologik omillar b-n sababiy bog‗liq. G. esa insonning jinsiy 
mansubligiga muvofiq ravishda o‗ziga xos tarzda sotsiallashuvidir. Insoniyat 
o‗z  evolyusiyasida  Shahvoniy  mayldan  G.  tomon  intilib  keldi.  Hoz.  zamon 
meditsinasi  chaqaloq  tug‗ilmasdan  ancha  ilgariroq  uning  qanday  jinsga 
mansubligini bilish imkoniga ega. Ota-onalar o‗g‗il yoki qizning tug‗ilishiga 
turlicha  munosabat  bildirishlari  mumkin.  SHuningdek,  turli  xalqlar  va 
madaniyatlarda  o‗g‗il  yoki  qizga  turlicha  munosabat  bildiradilar.  Mas., 
Yaponiyada  to  20-a.  boshlariga  qadar  yangi  tug‗ilgan  o‗g‗il  bolalarni 
chaqaloqligidanoq  yo‗q  qilish  an‘anasi  mavjud  bo‗lgan,  ularni  bozorda 
sotish,  foyda  ko‗rish  qiyin  deb  hisoblaganlar.  Boshqa  xalqlarda,  xususan, 
kanadalik  eskimoslar  qiz  bolalarni  chaqaloqligidan  yo‗q  qilishga  harakat 
qilganlar.  Islomgacha  arablarda  ham  shunday  holatlar  bo‗lgan.  Bolalar 
yoshligidanoq erkak yoki ayol rolini o‗ynay boshlaydilar. qiz bolalarning ona 
rolini,  o‗qituvchi,  doktor,  rollarini  o‗ynashi,  o‗g‗il  bolalarning  esa 
mashinalar, konstruksiyalar b-n qiziqishi bejiz emas.  Bolalarning o‗z jinsiga 
muvofiq  sotsiallashuvida  madaniy  muhit  katta  rol  o‗ynaydi.  Madaniy 
muhitgina  erkak  va  ayolning  qanday  bo‗lishi  zarurligini  belgilaydi. 
SHuningdek, G. munosabatlarning boshqa mezonlari ham mavjuddir. Odatda 
erkaklar  tashabbuskorligi,  agressivligi,  hukmronlik  qilishga  moyilligi, 
avtoritarizmi,  liderlikka  intilishi,  o‗z  mulohazalari  va  xatti-harakatlarida 
ratsionalligi,  monologga  intilishi, o‗z  ―Men‖ligini  qaror  toptirish  uchun  zo‗r 
berishi,  xudbinligi  b-n  xarakterlanadi.  Biroq  ayollardagi  bunday  sifatlar 
jamoatchilik tomonidan qoralanadi. Ayollar o‗z xulq-atvoridagi yumshoqlik, 
ko‗ngilchanlik, 
mehribonlik, 
sabr-toqatlilik, 
g‗amxo‗rlik, 
altruizm, 
emotsionallik,  jozibadorlik,  muloqotga  intilishi,  murosasozligi,  tenglik, 
odillik  va  erkinlikni  qadrlashi  b-n  xarakterlanadilar.  Erkaklik  va  ayollik 
to‗g‗risidagi tasavvurlar turli xalqlar madaniyatida keskin farqlanadi. Bu esa 
erkak  va  ayol  o‗rtasidagi  Mas.,  iqtisodiyoti  rivojlangan  va  protestantizmga 
mansub  bo‗lgan  mamlakatlarda  xotin-qizlar  yuqori  ma‘lumotga  ega  bo‗lib, 

---

 
57 
jamiyat  hayotida  faol  ishtirok  etadilar.  Taraqqiy  etgan  mamlakatlarning  G. 
ideologiyasi erkaklar va xotin-qizlar o‗rtasida tenglik o‗rnatishga qaratilgan.