O‗zbekiston respublikasi oliy va o‗rta maxsus ta‘lim vazirligi namangan davlat universiteti ijtimoiy-iqtisodiy fakul‘teti

Jamoaviy iste‘mol — Manuel Kastels tomonidan iste‘molga kiritilgan 
tushuncha  bo‗lib,  shaharlardagi  iste‘mol  jarayonlari  (aytaylik,  mulkni  xarid 
qilish yoki sotish)ni bildiradi. 
Jamoatchilik fikri  — ommaning, aholi ko‗pchilik qatlamining voqea-
hodisalarga, ijtimoiy jarayonlarga nisbatan munosabatini ifodalovchi fikrlari, 
g‗oya, qarash va tasavvurlari. J.f. ijtimoiy hayot ta‘sirida stixiyali shakllanib 
borishi  yoki  siyosiy  tashkilotlar  va  mafkuraviy  muassasalarning  omma 
ongiga  ta‘sir  ko‗rsatishi  natijasida  maqsadga  muvofiq  o‗zgarib  borishi 
mumkin.  U  ijtimoiy  ongning  o‗ziga  xos  umumlashgan  ifodasi  sifatida, 
alohida  fikrlarning  o‗zaro  almashinuvi,  boyishi  va  uyg‗unlashib  borishi 
natijasida yuzaga keladi. J.f. aqliy, hissiy va irodaviy jihatlarni uzviy birlikda 
ifodalaydi va turli tarzda namoyon bo‗ladi. Birinchidan, voqealarga ma‘naviy 
munosabat  sifatida.  Bunda  voqealarni  baholovchi  fikrlar  keng  jamoatchilik 
tomonidan  biror-bir  tarzda  e‘tirof  etiladi.  Ikkinchidan,  g‗oyaviy-amaliy 
munosabat  sifatida.  Unda  hissiy  va  irodaviy  istaklar,  intilish  va  niyatlar 
ommalashadi, jamoatchilikni amaliy faoliyatga undaydi. Uchinchidan, amaliy 
munosabat  sifatida.  Bunda  kishilar  voqea  va  jarayonlarga  bo‗lgan 

---

 
83 
munosabatlarini o‗zlarining ommaviy harakatlari b-n namoyon etadi. J. f.ning 
ko‗pchilikka  tayanishi  uning  ta‘sir  kuchini  belgilab  beradi.  Muayyan 
haqiqatni  turlicha  izohlash  va  talqin  etishga  asoslanuvchi  plyuralizmning 
mavjudligi  jamiyatda  J.f.lari  rang-barangligini  belgilab  beradi.  Bunda 
ma‘lum  ijtimoiy  guruh  orasida  keng  tarqalgan  va  muayyan  ahamiyatga  ega 
bo‗lgan fikrlar boshqa guruh uchun e‘tiborga ega bo‗lmasligi ham mumkin. 
Jamiyat  a‘zolarining  barcha  tabaqa  va  qatlamlarini  birlashtiruvchi  J.f.ni 
shakllantirish  va  muttasil  saqlab  qolish  muhim  ahamiyat  kasb  etadi.  Keng 
xalq  ommasining  ijobiy  munosabatini  maqsadga  muvofiq  ravishda 
shakllantirish, doimiy  o‗rganish  va hisobga olish  taraqqiyotni  ta‘minlash va 
oqilona qadam qo‗yishda kuchli omil hisoblanadi.