Ўзбкистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги

tavsiya qilingan. 

 

1.3. Makroiqtisodiy tahlil vositalari. 

 

Yuqorida  aytilganlarni  hisobga  olib,  MHTni  qo‘llashning  asosiy  sohalarini 

belgilaymiz: 

1. Makroiqtisodiy  tahlil.  MHT  ushbu  tahlil  uchun  qulay  asosdir,  chunki 

etarlicha  egiluvchandir,  turli  iqtisodiy  nazariyalar  va  g‘oyalarga  to‘g‘ri  keladi, 

iqtisodiy rivojlanishning turli bosqichlarida foydalaniladi. 

2. Turli  davrlar  uchun  ma’lumotlarning  solishtirma  tahlili.  MHT  eng 

muhim makroiqtisodiy agregatlarning vaqt davomida o‘zgarishini kuzatishga imkon 

beradi. 

3. Mamlakatlararo  yoki  o‘zaro  tahlil.  Turli  mamlakatlar  bo‘yicha 

ma’lumotlarni  taqqoslash.  MHT  xalqaro  tashkilotlar  tomonidan  foydalaniladi, 

ta’riflanish  va  tasniflanishning  tegishli  xalqaro  andozalarga  to‘g‘ri  keladigan 

ma’lumotlarni  berishga  imkon  beradi.  Bu  ma’lumotlar  asosida  XVFga  a’zo 

mamlakatlarining  kvotalarini  hisoblashda  imtiyozli  yordamga  huquqlar  haqida 

---

qarorlar  qabul  qilinadi.  Umuman  olganda,  mamlakatlararo  tahlil  turli 

mamlakatlardagi iqtisodiy holatni taqqoslash uchun qo‘llaniladi. 

Bunday taqqoslash ishlab chiqarish hajmi ko‘rsatkichlarini umumiy valyutada 

o‘tkazishni  talab  qiladi.  Amaliyotda  YaIMning  milliy  valyutadagi  ma’lumotlarni 

o‘tkazish  bozor  kurslarida  amalga  oshiriladi.  Bu  ayirboshlash  qayta  hisoblash 

maqbul  bo‘ladi,  agar  bozor  (yoki  rasmiy)  ayirboshlash  kurslari  tegishli 

mamlakatlarda  taqqoslanadigan  mamlakalardagi  tovarlar  va  xizmatlarning  o‘rta 

tortilgan  narxlar  nisbatlariga  teng  bo‘lsa.  Bu  o‘zaro  aloqani  xarid  qobiliyatining 

Pariteti(XQP)dan  keskin  farq  qilishi  mumkin,  bu  esa  YAIMning  ulush 

koeffitsientlarida  o‘zgarishlarga  va  demak,  taqqoslashda  sistematik  xatoga  olib 

keladi. 

Markaziy  rejalashtirishda  pirovard  ishlab  chiqarish  hajmini  baholash  uchun 

boshqa tizim – Moddiy Mahsulot Tizimi (MMT) ishlab chiqarish, uning doirasida 

ishlab  chiqarish  yalpi  hajmi  ko‘rsatkichi  bo‘lib  moddiy  ishlab  chiqarishning  sof 

mahsuloti  xizmat  qilgan.  MMTning  MHTdan  asosiy  farqi  shundaki,  MMTda 

amortizatsiya  va  nomoddiy  xizmatlar  sektorining  qo‘shilgan  qiymati  hisobga 

olinmagan. 

MHTda  iqtisodiyotning  5  ta  asosiy  sektori  farqlanadi:  uy  xo‘jaliklari,