Biolog 10 indd

Aminokislotalar.  Aminokislotalar  kichik  molekulali  organik  birik-
malar  bo‘lib,  organik  karbon  kislotalarning  hosilalari  hisoblanadi.  Tirik 
organizmlardagi  oqsil  turlarining  xilma-xilligi  oqsillar  tarkibiga  kiruvchi 
aminokislotalarning  turli  variantlarda  kombinatsiyalar  hosil  qilishi  tufayli 
ta’minlanadi. 
Aminokislotalar  molekulasi  barcha  aminokislotalar  uchun  bir  xil  bo‘lgan 
ikki  qismdan,  aminoguruh  (–  NH
2
)  va  karboksil  guruh  (–  COOH)  va  har 
bir  aminokislota  uchun  o‘ziga  xos  bo‘lgan 
qism –  radikaldan  iborat  (7-rasm).  O‘simliklar 
va  ko‘pchilik  mikrooganizmlar  hujayralaridagi 
oqsillar  tarkibiga  kiruvchi  barcha  aminokis-
lotalar  tabiatda  uchraydigan  boshqa  mod-
dalardan  sintezlanadi.  Biroq  bu  xususiyat  odam 
va  hayvonlarda  (ayrim  xivchinlilardan  tashqari) 
mavjud  emas.  Odam  va  hayvonlar  bir  necha 
aminokislotalarni  boshqa  organik  moddalardan 
sintezlay  olmaydilar.  Bu  aminokislotalar  ular  organizmiga  ovqat  tarkibida 
qabul qilinishi kerak. Bu aminokislotalar almashinmaydigan aminokislotalar 
deyiladi.  Masalan:  valin,  izoleytsin,  leytsin,  lizin,  metionin,  treonin,  triptofan, 
fenilalanin.  Odam  va  hayvon  organizmida  boshqa  organik  moddalardan 
sintezlanadigan aminokislotalar almashinadigan aminokislotalar deyiladi.