Наманган Мухандислик Педагогика Институти Касб таълими факультети

1.  Demografik vaziyatning o’ziga xos xususiyatlari va demografik siyosat. 
 
Aholisi.  O’zbekiston  aholisi  ko’pmillatli.  Keyingi  150  yil  mobaynida  100  dan 
ortiq  millat  va  elat  vakillari  yashaydigan  hududga  aylandi.  O’zbekistonga  CHor 
Rossiyasining  mustamlakachilik  davrida-ruslar,  ukrainlar,  beloruslar,  polyaklar, 
chexlar,  slovaklar,  bolgarlar  va  boshqlar  kirib  kelishi  kuchaydi  va  ular  asosan 
shaharlarda  joylashdi. 
Sobiq  itttifoq  davrida  slovyan  xalqlarining  mamlakatimizga  kirib  kelishining 
ikkinchi  bosqichi  boshlandi.  CHekka  hududlarni  malakali  ishchi  kuchi  bilan 
ta’minlash  siyosatining  amalga  oshirilishi  oqibatida  aholi  milliy  tarkibida  rusiyzabon 
xalqlar  salmog’i  ortdi  va  ular  shaharlardan  tashqari  qishloqlarga  ham  joylashdilar. 
Ikkinchi  jahon  urushi  yillarida  koreyslar  (XX  asrning  30-  yillarda  Uzoq  SHarqdan 
ko’chirib  keltirildi  va  Toshkent,  Farg’ona  vodiysi  viloyatlari,  Xorazm,  Sirdaryo 
viloyati  va  boshq.  joylashdi),  yahudiylar,  nemislar,  mesxeti  turklari,  qrimtatarlar, 
greklar,  armanlar,  uyg’urlar  va  boshqa.  millat  vakillari  kirib  keldi.  50-yillardan  80-
yillarning  oxiriga  qadar  ham  sobiq  ittifoq  doirasidagi  boshqa  millat  vakillari 
migratsiyasi  davom  etdi.  Sobiq  ittifoqning  tarqalib  ketishi,  O’zbekistonga  zo’rlab 
ko’chirib  keltirilgan  xalqlarning  (qrim  tatarlari,  mesxeti  turklari  va  boshq.)  o’z-ona 
yurtlariga  qaytishi,  yahudiylarning  xorijga  ketishi  sezilarli  ravishda  mamlakat 
aholisining  milliy  tarkibiga  ta’sir qildi. 
O’zbekiston tub aholisi o’zbeklar va qoraqalpoqlar, shuningdek, Markaziy Osiyo 
xalqlari:  tojiklar,  qozoqlar,  qirg’izlar,  turkmanlar  ham  tub  aholidir.  Aholining  asosiy 
qismi  o’zbeklar  (80,0%),  ruslar  (4,9%),  tojiklar  (5,6%),  qozoqlar  (2,2%), 
qoraqalpoqlar  (1,7%)  va  boshqa  millat  vakillaridan  iborat.  Tabiiy  o’sish sur’atlari bir 
muncha  yuqori  tug’ilish  koeffitsienti  24/1000,  o’lim  koeffitsienti  7/1000  va  tabiiy 
o’sish  koeffitsienti  1,7/1000  (2008  y.).  Tabiiy  o’sish  sur’atlari  qishloqlarda  bugungi 
kunda  ham  yuqoriligicha  qolmoqda.  O’zbekiston  aholisining  tabiiy  o’sish  sur’atlari 
muayyan  muammolarni  keltirib  chiqarmoqda.  Rossiya,  Belarus  va  Qozog’istonda 
aholi  umumiy  soni  qisqarishi,  mehnat  resurslari tanqisligi mavjud bo’lsa, O’zbekiston 
aholisi tarkibida safarbar yoshlar va o’smirlar salmog’i ortmoqda. O’zbekiston aholisi 
zich  joylashishi  jihatidan  MDH  davlatlari  o’rtasida  7-o’rinda  turadi.  (Moldova, 
Armaniston,  Ozarbayjon,  Ukraina  va  Gro’ziyadan  so’ng).  Mamlakat  bo’yicha 
aholining  o’rtacha  zichligi  har  bir  km2  ga  65  kishidan  (2012  y.)  to’g’ri  kelsa-da, 
hududlar  bo’yicha  notekis  joylashgan.  CHunonchi, Farg’ona vodiysi viloyatlarida har 
bir  km
2
  hududga  300-500  kishidan ortiqroq (Andijon viloyatida 560,4 kishi, Farg’ona 
viloyatida  432,0  kishi,  Namangan  viloyatida  286,9  kishi  tugri  keladi),  Samarqand 
viloyatida  30  kishi  ,  Navoiy  viloyatida  7,4  kishi,  Qoraqalpog’iston  Respublikasi  (9,5 
kishi),  Janubiy  viloyatlar  (Qashqadaryo  va  Surxandaryo),  Sirdaryo  va  Jizzax 

---

 
86 
viloyatlarida  100-150  hamda  Qizilqum  cho’li  va  Ustyurt  platosida  esa  bir  km2  da  1 
kishiga  ham yetmaydi