Жаббаров, Юсупов


§12. QATTIQ JISM DEFORMATSIYASI



Download 4,09 Mb.
Pdf ko'rish
bet28/87
Sana14.08.2021
Hajmi4,09 Mb.
#147103
1   ...   24   25   26   27   28   29   30   31   ...   87
Bog'liq
mexanika va molekulyar fizika

§12. QATTIQ JISM DEFORMATSIYASI 
 
Reja:  
1.  Deformatsiya turlari. 
2.  Deformatsiyaning asosiy fizik kattaliklari. 
3.  Elastik modulni aniqlash tenglamasi. 
4.  Guk qonuni va uni qo’llash chegarasi. 
 
Tayanch iboralar: Kuch, elastik, plastik, modul, kuchlanish, uzayish, tangensial, 
siljish, burilish. 
 
        Deformatsiya  deb  tashqi  kuch  ta’sirida  jismlarning  shakli  va  o’lchamlarining 
o’zgarishiga  aytiladi.  Deformatsiya  elastik  va  plastik  ko’rinishga  ega.  Agar  tashqi 


40 
 
kuch  ta’siri  olingandan  so’ng  jism  dastlabki  o’lchami  va  shaklini  olsa,  unga  elastik 
deformatsiya  deyiladi.  Tashqi  kuch  ta’siri  to’xtaganda  o’z  holicha  qoladigan 
deformatsiyaga  plastik  deformatsiya  deyiladi.  Agar  ko’ndalang  kesim  yuzi  doimiy 
bo’lgan bir jinsli sterjenning ikkala tomoniga o’qi bo’ylab  kuchlar ko’ndalang kesimi 
bo’ylab bir xil ta’sir etsa, sterjenning uzunligi L  yoki ∆L ga ortadi (cho’ziladi) yoki  
∆L  qisqaradi.  Bu  vaqtda  ixtiyoriy ravishda  δL  uning uzunligi L  ga bog’liq  ravishda 
∆(δL)  ga  o’zgaradi.  Demak,  barcha  sterjen  elementlari  uchun 
L
L


)
(

  nisbat  bir  xil 
bo’ladi. Deformatsiya kattaligi sifatida sterjen uzunligining nisbiy o’zgarishi olinadi, 
ya’ni 
 
                                              
                                                (114) 
 
Cho’zilish  deformatsiyasi  uchun  bu  kattalik  musbat,  siqilish  deformatsiyasi  uchun 
manfiy  qiymatga  ega.  Elastik  deformatsiyada  nisbiy  uzayish  sterjen  ko’ndalang 
kesimining birlik yuzasiga ta’sir etuvchi kuchga proporsionaldir: 
 
                
                                               (115) 
 
 
α-elastiklik  koeffitsiyenti  deyiladi.  Birlik  ko’ndalang  kesim  yuzasiga  ta’sir  etuvchi 
kuchga  mezanik  kuchlanish  deyiladi  va  σ  (normal)  yoki  τ  bilan  (tangensial) 
belgilanadi. 
 
26-rasm 
Demak, 
 
                    
                                            (116) 
U holda 
  
 
                   
                                           (117) 
 
    Materialning  elastik  xossalarini  ifodalash  uchun  α  bilan  quyidagicha  bog’langan 
Yung moduli deb ataluvchi kattalikdan foydalaniladi: 


41 
 
 
                  
                                             (118) 
 
     Yung  modulining  fizik  ma’nosi  shundan  iboratki,  normal  kuchlanish  uning 
ta’sirida  nisbiy  uzayish  son  jihatdan  birga  teng  bo’ladi.  Ammo  ko’pchilik  jismlar 
bunday  katta  deformatsiyaga  ega  emas.  Yuqorida  keltirilgan  formulalarga  asosan; 
ta’sir etayotgan kuch quyidagicha aniqlanadi: 
 
            
                                    (119) 
 
k-qaralayotgan    sterjen  uchun  doimiy  bo’lib  qattiqlik  koeffitsiyenti  deyiladi.  (119) 
ifoda  shu  sterjenga  doir  Guk  qonunidan  iborat.  Ushbu  qonun  elastiklik 
chegarasigacha yaxshi bajariladi. 
      Endi  siljish  deformatsiyasini  qaraymiz.  Faraz  qilamizki,  to’g’ri  parallelopiped 
shaklidagi bir jinsli jismga uning qarama-qarshi qirralariga parallel ravishda F
1
 va 

2
F
 
(

1
F
=

2
F
=

F
) kuchlar ta’sir etayotgan bo’lsin (27-rasm). 
        Agar  qirralariga  mos  tomonlar    yuzasi  S  ga  ta’sir  etuvchi  kuch  bir  xil  bo’lsa, 
quyidagicha tangensial kuchlanish hosil bo’ladi: 
 

Download 4,09 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   24   25   26   27   28   29   30   31   ...   87




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish