Microsoft Word dissertatsiya2017 — копия

Axtachi  -  qadimgi    urugʻlardan    biri.    Bu    urugʻ    vakillarini    Bobur    ham  

tilga    olgan.    Axtachi    esa    “otboqar”,    “jilvador”    (xon    oti    jilovini  ushlab  

yuruvchi    kishi)    ma’nosini    beradi.  Etonimlar    orasida    kishi    ismlari    ham  

uchraydi:    amir-temir,    boʻronboy,    jalmat,    ollaberdi,    fozil,    chilgʻatoy;    joy  

---

53 

 

nomlaridan  kelib  chiqqan  etonimlar  ham  nbor: beshqoʻton,  buloqboshi,  soylik,  

uranhji, qayirma, qorabuloq, sharqiyalik  (Shohruxiyalik-Shohruhiya Ulugʻbekning  

otasi  Shohruh    nomi    bilan    atalgan    shahar    nomidan)    va    boshqalar.    Oʻzbek  

etnoninlari  semantik  jihatdan  bir  necha  guruhga   bosish  mumkin.  Chunonchi,  

biron    kasb-hunar    nomi    bilan    yuritiladigan    etnomimlar:  qirsadoq    (sadoq-

oʻqdon),    iyarchi  (egarchi  -  egarsoz),    gilambofli  (gilam  toʻquvchi);    sayot  - 

(sayyod-ovchi),  tulkikichi,  zargarlik,  miirshkor,  poʻlatchi  va  boshqalar. Oʻzbek  

urugʻlarining    oʻziga    xos    etimologiyasi    bor.    Shuni    aytish    kerakki,    etonimlar  

etimologiya    haqida    keltirilgan    fikrlar    turli    manbalarga    suyanib    yozilgan.  

Binobarin,    uzil-kesil    variantlar    emas,    chunki,    har    qanday    etimologiya    ham  

nisbiydir.  Solin  -  yuz    urugʻining    bir    tarmogʻi.    solinlar    Zarafshon    vodiysida,  

Jizzax    viloyatining    Jizzax,    Zomin,    Gʻallaorol      tumanlarida    qayd    qilingan.  

Quloqning uchki   yumshoq  qismi  solin (solinchoq,  solinchak)  deyiladi. Soioqli  

yuz    qabilasining    tarmoqlaridan    biri.    Soʻlog    soʻzining    bir    necha    ma’nosi  

ma’lum: 1) qora  jigar,  taloq;  2) qoʻy-echki  qulogʻining  biron   joyini  kesib  en  

solish,    tamgʻalash    usullaridan    biri.    Quloqning    oldingi    tomoni    oʻyib    kesilsa  

oldingi    sulogʻ,    keying    tomoni    oʻqib    kesilsa    keying  soʻloq    deyilgan;  3) 

Aravaning  oʻqiga  solinadigan  temir.  

Tobin-moʻgʻulcha    soʻz    boʻlib,    ellik    demakdir.    Umuman    turk-moʻgʻul 

qabila  va  urugʻlarida  raqam  (son)  bilan  ataladigan  nomlar  uchraydi. Masalan,  

yuz,  ming,    doʻrman  durbon  -moʻgʻulcha      dort-“toʻrt”)    va    hakozo.  Tobin  

urugʻlarida    boʻlgan    qozoqlar    XIX  asrda    Sirdaryo    bilan    Ustyurt    yaylasidan  

Tobol    daryosi    va    Orenburg  dashtlarigacha    boʻlgan    hududida    yashaganlar.  

Tobinlar,  shuningdek,  oʻzbeklar,  boshqirlar  va  boshqa  turkiy  xalqlar  tarkibida  

ham  uchraydi.