Ўзбекистон республикаси қишлоқ ва сув хўжалиги вазирлиги тошкент давлат аграр университети

2-расм. Стационар тасодифий жараён ординатасининг 
тақсимланиш. 
Шунинг учун ҳар бир тажриба У(t) даги кесиб ўтишлар пастдан 
юқорига жўнатилганида бундай чиқишларга мусбат, юқоридан 
пастга жўнатилганда эса манфий дейилади [10]. Меъёрий чизиқдан 
четга чиқишлар давомийлиги вақт мобайнидаги қирқим миқдорлари 
3
2
1
,
,



, улар орлиғидаги интерваллар давомийлиги эса 
j



,
,
2
1
ларга тенг. Бунда
j
i
ва


-лардан ташқари, 
 
t

ва 

даражаларидан 
ўтган 
тасодифий 
жараёнларнинг 
четга
чиқишларини тавсифловчи бошқа қийматлар ҳам аниқланиши 
мумкин. Агрегатларнинг функционал вазифаларини бажариш 
самарадорлигини баҳолаш билан боғлиқ амалий масалаларни 
ечишда 
i
ваF
j
i


,
тақсимот қийматларини, яъни тасодифий 
жараёнинг эҳтимолий тавсифларини ўрганиш муҳим ахамиятга эга. 
Юқорида кўрсатилган тасодифий қийматлардаги четга чиқиш 
тақсимотига оид тўпланган ахборотларни баҳолаш статистик 
динамика назариясининг асосий вазифаларидан ҳисобланади. 
Тасодифий четга чиқишларнинг эҳтимоллиги ва уларнинг 
ўртача қийматларини баҳолаш услуби [8] - да берилган. Тасодифий 
қийматларининг тақсимланиш қонуни маълум бўлганда эҳтимолий 
жараён 
 
t
Y
нинг ва рухсат этилган 

даражадаги Т вақт 
оралиғидаги эҳтимолий 

-даражасини қуйидагича топишимиз 
мумкин:
 
dy
y
f
T
Т





;
(3) 

---

184
 
 











t
y
P
dy
y
f

, 
(4)
бу ерда Т - умумий жараён давомийлиги; 

Т
- четга чиқиш даврининг давомийлиги;
 






t
y
P
-

дан чексизлик оралиғидаги тасодифий 
жараён ординатасининг силжиш эҳтимоллиги. 
Бу жараён параметрларининг физик моҳияти 2-расмда акс 
эттирилган. Бунда 
 
t
Y
жараёнини тақсимланишининг бир 
ўлчамли зичлиги тақсимланган. Маълумки: 





n
i
t
T
1
1
lim


ёки 
 













n
i
i
T
T
dy
y
f
P
1
1
1
lim
1


, (5) 
бу ерда 
i
i
i



,
чи интервалдаги i-чи чегарадан чиқишлар 
давомийлиги; 
n-чиқишлар сони. 


-чегара 

-ни сақлаш эҳтимоллиги.