1 мавзу: Ҳужжатларни классификациялаш ҳақида умумий тушунча

Conrad Gesner
 (1516-1565) 
  
Shveytsariyalik  ensiklopedist  olim  va  bibliograf 
Konrad  Gesner  birinchilardan  insoniyat  tomonidan 
hayvonlar  va  o‗simliklar  haqidagi  ma‘lumotlarni 
tizimlashtirgan olimlardan biri edi.
 
Shveytsariyalik olim  va bibliograf  Konrad  Gesner  (XVI  asr) klassifikatsiyasi 
juda  mashhur  bo‗lgan;  Gesner  bu  klassifikatsiyani  o‗zi  tuzgan  «umumiy 
kutubxona»  degan  katta  bibliografiya  uchun 
ishlab  chiqqan  edi.  Bu  asar  tomlaridan  birida 
har  xil  tillardagi  kitoblar  250  dan  ortiq 
bo‗linmadan  iborat  bo‗lgan  klassifikatsiya 
asosida  sistemali  tartibda  joylashtirilgan  edi. 
K.Gesner 
klassifikatsiyasida 
maktabda 
o‗qitiladigan  «etti  erkin  san‘at»  sistemasiga 
kiradigan  fanlar  bo‗limlari  hamda  «fakul‘tet» 
fanlari—falsafa, meditsina, yurisprudentsiya va 
ilohiyot  bo‗limlari  o‗ziga  xos  bir  tarzda  birga 
qo‗shilgan  edi.  K.Gesner  klassifikatsiyasi 
sxemasi, shubhasiz, o‗z davrida juda katta voqea bo‗lgan edi. Usha zamondagi 
bir qancha kutubxona va bibliografiya klassifikatsiyalaridan hamda birmuncha 
keyingi  talay  kutubxona  va  bibliografik  klassifikatsiyalardan  bu  sxemani 
quyidagi  xususiyatlar:  bo‗limlarning  batafsil  ishlab  chiqilganligi;  o‗sha 
davrdagi  yangi  ilmiy  masalalarni  yorituvchi  kitoblar  uchun  maxsus 
bo‗linmalar  ajratilganligi;  rubrikalari  keng  mazmunli  kitoblarni  bilimning 
xuddi  o‗sha  tarmog‗iga  doir  juz‘iy  masalalarga  bag‗ishlangan  tor  mazmunli 
kitoblardan  ajratishga  imkon  beradigan  sxemaning  amalda  foydalanishga 
qulayligi,  bir-biriga  o‗xshash  tematikalarni  bog‗lab  turuvchi  juda  ko‗p 

---

 
 
 
48 
yo‗naltirgichlarning  borligi  ajratib  turadi.  Klassifikatsiyaning  progressiv 
xarakteri yana shu narsada ifodalanardiki, unda «inson turmushi uchun foydali 
mexanik san‘at» degan alohida bo‗lim birinchi bor ajratib ko‗rsatilgan edi. Bu 
bo‗lim  arxitektura  va  binokorlikka  doir  adabiyotni,  kasbkorlik  va 
hunarmandchilik  haqidagi,  taom  tayyorlash  haqidagi  va  texnika  kompleksini 
tashkil etuvchi boshqa masalalarga doir adabiyotni o‗z ichiga olar edi. 
Uzoq  vaqt,  yirik  xususiy  kutubxonada  ishlagan  nemis  idealist  faylasufi 
Gotfried  Leybnitsning  (1646-1716  yillar)  kutubxona  klassifikatsiyasi  juda 
mashhurdir.  Garchi  uning  sxemasiga  «fakul‘tet  sistemalari»  uchun  tipik 
bo‗limlar  —  teologiya  (ilohiyot),  yurisprudentsiya,  meditsina  va  falsafa 
kiritilgan  bo‗lsa-da,  ular  ancha  detallashtirilgan.  Bulardan  tashqari,  Leybnits 
sxemaga ikki bo‗limni: beshinchi — tarix va oltinchi—aralash materiallar va 
umumiy kitoblar bo‗limlarini kiritgan.