Ызбекистон Республикаси олий ва ырта махсус таълим вазирлиги

 
 Kompensatsiyalovchi qurilma turlari: 
a-  tabiiy  kompensatsiya;  b-S-simon  kompensator;  v-P-simon  katta  yelkali 
kompensator; g- P-simon to’g’ri tomonli kompensator (bqh); d-bukilish joylariga ega 
bo’lgan  lirasimon  kompensator;  ye-silliq  egilgan  lirosimon  kompensator;  j-ω-simon 
kompensator; z-linzali kompensator 
 
14- Ma`ruza 
Mavzu: Issiqlik tarmog`i quvurlari, detallari, tayanchlari va armaturalari. 
Reja: 
14.1.Quvurlar 
14. 2.Armaturalar  
14.1. Quvurlar 
Issiqlik  tarmoqlarda  gaz  va  elektr  payvandlash  usuli  bilan  ulanadigan  po’lat 
quvurlar  qo’llaniladi.  Po’lat  quvurlardan  asosan  elektr  payvandli  to’g’ri  va 
spiralsimon chokli va choksiz issiqligicha sovuqligiga deformatsiyalanib 3, 4, 5, 10, 
20  markali  va  pastlegirlangan  po’latdan  yasalgan  quvurlardan  foydalaniladi.  Elektr 
payvandli  quvurlar  shartli  diametri  1400mm  gacha,  choksizligi  esa  400  mm  gacha 
chiqariladi. Issiq suv ta’minoti tarmoqlarida shuningdek po’lat suvgaz o’tkazuvchan 
quvurlar qo’llanilishi mumkin. 
Issiqlik  tarmoqlarida  qo’llaniladigan  armatura  vazifasiga  ko’ra  berkitish, 
rostlash, saqlash, drossellash (bosimni kamaytirish), kondensatni ajratish va nazorat-
o’lchash turlariga bo’linadi. 

---

 
142 
Berkitish armaturalari asosiy armaturaga kiradi, chunki ular issiqlik tarmog’ida 
keng  ishlatiladi.  qolgan  armaturalar  asosan  issiqlik  punktlarda,  nasos  va  drossel 
stansiyalarida o’rnatiladi. 
Shartli diametr D
u
 quvur yoki armaturaning nominal ichki diametrini bildiradi. 
Ma’lum  bir  shartli  diametrga  ega  bo’lgan  quvurlar  doimiy  tashqi  diametr  D
T
  ga  va 
turli  hil  devor  qalinligi  S  va  ichki  diametri  D
u
  ega  bo’ladi.  Masalan  D
u 
q400mm  li 
quvurning  tashqi  diametri  D
T   
q426mm  ga,  devor  qalinligi  Sq9mm  bo’lganda  ichki 
diametri D
i
q408mm ga va Sq6mm bo’lgada D
i
q414mm ga teng bo’ladi. 
DTS 8732-96 bo’yicha chiqariladigan choksiz quvurlarning tashqi diametri 32 
dan  426  gachadir  DTS  10706-96  va  DTS  8696-94  bo’yicha  chiqariladigan 
elektrpayvandli to’g’ri va spiralsimon chokli quvurlarning tashqi diametrlari 426 dan 
1420 gachadir, bunda devor qalinligi S 6 mm dan 14 mm gacha o’zgaradi. 
Choksiz  va  to’g’ri  chokli  elektrpayvandlangan  quvurlardan  tarmoqni 
o’tkazishni 
barcha  usullarida  qo’llashga  ruxsat  etiladi.  Spiral  chokli 
elektrpayvandlangan  quvurlardan  asosan  ochiq  va  kanalda  o’tkazilgan  tarmoqlarda 
foydalanish tavsiya qilinadi.  
Po’lat  quvurlar  bir-biriga  elektr  yoki  gaz  usulida  payvandlanadi.  Payvandlash 
joyidagi erigan metall sifati, quvur devori sifatiga nisbatan pat bo’ladi. Shu sababdan 
montaj  vaqtida,  payvand  qilib  ulangan  joylar  texnik  talab  bo’yicha  mexanik  va 
kristallografik nazorat qilinishi zarur. 
Foydalanilayotgan  tarmoqda  turli  ko’rinishdagi  zo’riqishlar  vujudga  keladi. 
Issiqlik tashuvchini ichki bosimi quvur devorlarida, quvurning radiusi va o’qi bo’ylab 
yo’nalgan quvurni cho’zish bo’yicha zo’riqish hosil qiladi.Quvurning o’zini massasi, 
issiqlikni  izolyatsiyalovchi  va  issiqlik  tashuvchi  massasi  ta’siri  ostida  quvurni 
eguvchi  zo’riqish  vujudga  keladi.  Quvurlarni  harorat  natijasidagi  deformatsiyasi 
natijasida,  egib  tayyorlangan  kompensatorlar  va  tabiiy  kompensatsiya  uchastkalari 
hosil  etayotgan  kuchlar  xamda  tayanchlardagi  ishqalanish  tufayli  siquvchi  eguvchi 
zo’riqishlar sodir bo’ladi. yer usti va kanalsiz yer ostidan o’tkazilgan quvurlarga qor 
massasi, shamol, grunt va transport bosimi qo’shimcha yuklama ta’sir o’tkazadi.