O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi o‘rta maxsus, kasb-hunar ta’limi markazi j. R. Qulmuhamedov, K. M. Nazarov

Avtomobilni to‘xtatish
Avtomobilni to‘xtatishni uch turga ajratish mumkin: 
–  oldindan belgilangan joyda to‘xtatish; 
20 km/s
40 km/s
60 km/s
90 km/s
gaz
gaz
gaz
gaz
I uzatma (0–20 km/s)
II uzatma  
(20–40 km/s)
III uzatma  
(40–60 km/s)
IV uzatma  
(60–80 km/s)
V uzatma  
(90 km/s 
va undan 
yuqori)
14-rasm. Uzatmalar qutisini yuqori pog‘onalarga o‘tkazish bosqichlari.

---

17
–  kutilmagan vaziyatlarda to‘xtatish (svetoforning sariq yoki 
qizil chirog‘i yonib qolganida, imtiyozi bor transport vositalarini 
o‘tkazib yuborish uchun va hokazo); 
–  yo‘l-transport hodisasining oldini olish uchun. 
Tajribali haydovchilar ikkinchi turdagi vaziyatlarni oldindan 
ko‘ra oladilar. Shuning uchun bunday haydovchilar uchun 
avtomobilni to‘xtatish ikki turga bo‘linadi, deb hisoblash mumkin. 
Avtomobilni to‘xtatish quyidagi tartibda amalga oshiriladi: 
1. Boshqa haydovchilarni ogohlantirish maqsadida burilishning 
ishora chiroqlari yoqiladi.
2. Orqani ko‘rish ko‘zgulariga qarab, orqadan kelayotgan 
transport vositalariga xalaqit bermasligi baholanadi. 
3. Yonilg‘i tepkisi oxirigacha qo‘yib yuboriladi. 
4. Tormoz tepkisi to avtomobil to‘xtagunga qadar bir tekis 
bosiladi. 
5. Uzatmalar qutisining dastagi betaraf holatga qo‘yiladi. 
6. Qo‘l tormozi ishga tushiriladi. 
7. Avtomobil to‘liq to‘xtaganidan so‘ng ilashmaning tepkisi 
qo‘yib yuboriladi. 
Avtomobil to‘xtab turish uchun qo‘yilganida, bulardan tashqa-
ri  oynalar  ko‘tariladi,  eshiklar  va  yukxona  qulflanadi.  Agar 
avtomobilda olib qochib ketishga qarshi qurilma o‘rnatilgan bo‘lsa, 
ular ishga tushirib qo‘yiladi. 
Shuni ham eslatib o‘tish joizki, avtomobil shoshilinch ravishda 
to‘xtatilganida tormozlashda yuqorida sanab o‘tilgan tartib saqlan-
maydi. Haydovchi, eng avval, g‘ildiraklarning qotib (bloki rovka) 
qolmasligiga ahamiyat berishi kerak. 

---

18