Guliston davlat universiteti kafedra "iqtisodiyot" soliq va soliqqa tortish

Soliqlarni 
to‟lash 
muddatlari 
va tartibi. 
Условия 
уплаты 
налогов. 
Conditio
ns of 
payment 
of taxes. 
 Soliq  qonunchiligida  har  bir  soliq  turini  byudjetga 
to‘lash muddati belgilangan. Soliqni to‘lash muddatlari 
deganda  soliq  to‘lovchilarning  davlat  byudjeti  oldida 
soliq  majburiyatlarini  bajarish  muddati  ifodalanadi. 
Soliqni to‘lash muddatlari o‘z mohiyatiga ko‘ra ikki xil 
ko‘rinishga  ega:  joriy  avans  (bo‘nak)  to‘lovlari  va 
haqiqiy  daromad  olingandan  keying  to‘lovlar.  Soliqni 
to‘lash 
tartibi 
esa 
soliqning 
yo‘naltirilganligi 
(byudjetga yoki byudjetdan tashqari fondlarga), soliqni 
to‘lash  vositasi  (milliy  valyuta-so‘mda  )  yoki  boshqa 
mamlakatlar 
milliy 
valyutasida. 
O‘zbekiston 
Respublikasi  soliq  qonunchiligiga    muvofiq  soliqlar 
faqat milliy valyuta- so‘mda  to‘lanishi mumkin hamda 
soliqni  to‘lash  shakllarida  (naqt  pul  yoki  naqt  pulsiz) 
ifodalanadi. 
Soliq yuki 
налоговый вес 
tax 
weight 
 soliq  to‘lovchi  muayyan  vaqt  oralig‘idagi  faoliyat 
natijasida  to‘lagan  soliqlarining  yigindisini  ifodalaydi.  
Bunda soliq to‘lovchilar to‘laydigan barcha soliqlar va 
boshqa  majburiy  to‘lovlarning  yigindisi  ifodalanadi. 
Soliq  yukining  aniq  soliq  to‘lovchilar  zimmasiga 
qancha  to‘g‘ri  kelganligini  aniqlash  ancha  murakkab 
jarayon      hisoblanadi.  Biroq    to‘g‘ri  (bevosicha) 
soliqlarda  soliq  og‘irligi  aynan  soliqni  byudjetga 
hisoblab  o‘tkazuvchi  soliq  to‘lovchi1ar  zimmasiga 
tushsa,  eg‘ri  (bilvosiga)  soliqlarda  esa  soliq  yuki 
soliqni  to‘lovchilar  emas,  balki  tovar  (ish,      xizmat) 
larni      iste‘mol  qiluvchilar      zimmasiga    tushadi. 
Muayyan  turdagi    yuridik  va  jismoniy    shaxslar 
bo‘yicha  soliq  yukini    bir  yilda  byudjetga  to‘langan 
barcha  majburiy  to‘lovlar  yigindisi  bilan      aniqlash    
mumkin.  Soliq  yukini  ifodalashning      bir  qancha    
ko‘rinishlari    mavjud:        makrodarajadagi  soliq  yuki, 
mezodarajadagi  soliq  yuki  va  mikrodara-jadagi  soliq 
yuki.  Soliq  yuki  makrodarajada  ifodalanganda  butun 
mamlakat  miqyosida  ifodalanib,  asosiy  ko‘rsatkich 
sifatida  muayyan  vaqt  oralig‘ida  davlat  byudjetiga 
kelib  tushgan  soliqlar  yigindisining  ana  shu  vaqt 
oralig‘ida yaratilgan yalpi ichki mahsulot  (YaIM) yoki 
milliy  daromad  (MD)ga  nisbati  olinadi.Mezodarajada  
ifodalanganda  alohida  olingan  soha,tarmoq  yoki 
sektorga  to‘g‘ri  keladigan    soliq  yuki  ifodalansa, 
mikrodarajada  esa  aniq    bir  olingan  sub‘ektga  to‘g‘ri 
keladigan soliq yuki ifodalanadi.