Reja Milliy iqtisodiyotni tahlil qilishda qо‘llaniladigan asosiy kо‘rsatkichlar

 

2.8. Nominal va real YAIM 

Iqtisodiyotda  mavjud  bо‗lgan  inflyatsiya  jarayonlari  YAIMni  hisoblashni 

qiyinlashtiradi.  Bu  kо‗rsatkich  dinamikasi  bir  vaqtning  о‗zida  ishlab  chiqarilayotgan 

mahsulotlar  miqdor  va  baho  darajalarining  о‗zgarishini  ifodalaydi.  Bu  shuni  bildiradiki, 

YAIM  miqdoriga  bir  vaqtning  о‗zida  ham  ishlab  chiqarilayotgan  mahsulotlarning  fizik 

hajmi, ham baho darajasi о‗zgarishi ta‘sir kо‗rsatadi. 

Iqtisodiyotda 

doimiy 

inflyatsiya 

jarayonining 

mavjudligi 

makroiqtisodiy 

kо‗rsatkichlarni taqqoslama baholarda hisoblashni zarur etib qо‗yadi. Chunki, inflyatsiya 

iqtisodiyotning  real  holatini  buzib  kо‗rsatadi.  Iqtisodiyotni  tahlil  qilish,  muammolarni 

aniqlash  hamda  boshqaruv  qarorlarini  qabul  qilishni  qiyinlashtiradi.  Bu  vazifani  bajarish 

uchun  joriy  baholarda  hisoblangan  nominal  kо‗rsatkichlardan  emas,  balki  taqqoslama 

(bazis)  baholarda  hisoblangan  real  kо‗rsatkichlardan  foydalanish  zarur.  Ayrim  yagona 

firmadan  farqli  о‗laroq  milliy  iqtisodiyotda  juda  kо‗p  sonli  tovarlar  va  xizmatlar  ishlab 

chiqarilishi  sababli  ularning  barchasini  bir  varakayiga  taqqoslama  baholarda  hisoblash 

qiyin.  Shu  tufayli  YAIM  tarkibida  katta  ulushni  tashkil  etgan  eng  muhim  tovarlar  va 

xizmatlar  bahosining  о‗zgarishi  koeffitsiyenti  (baholar  indeksi)  hisoblab  topilib,  olingan 

natija butun milliy iqtisodiyot uchun tadbiq etiladi. 

Baholar indeksini yoki inflyatsiya darajasini hisoblash uchun: 

- deflyator (Paashe indeksi); 

- iste‘mol narxlari indeksi(Laspeyres indeksi); 

- sanoat ishlab chiqarish baholari indekslari hisoblanishi lozim. 

Deflyator kо‗rsatkichi quyidagi formula bilan hisoblanadi: