A jabborov, S. Begmatov, M. Azamova

Foydalanilgan adabiyotlar:
1.  Mirziyoyev  Sh.M.  Buyuk  kelajagimizni  mard  va  olijanob 
xalqimiz bilan birga quramiz.-T.: 2017.
2.  Mirziyoyev 
Sh.M. 
2017-2021-yillarda 
0 ‘zbekiston 
Respublikasini rivojlantirishning beshta ustuvor yo‘nalishi  bo‘yicha 
harakatlar strategiyasi. (elektron versiyasi).
3.  Karimov  LA.  Yuksak  ma’naviyat  -   yengilmas  kuch.-T.: 
2008.
4.  0 ‘zbekiston milliy ensiklopediyasi.-T.: 2005.
5.  Rajabov I. Maqomlar masalasiga doir.-T.:  1963.
13

---

XX ASR BOSHLARIDA 0 ‘ZBEK MUSIQASI
Mavzu rejasi:
1.  0 ‘zbekistonda  XX  asr  boshlarida  siyosiy-ijtimoiy  va 
madaniy muhit.
2.  0 ‘rta  Osiyo  xalqlari  Rossiya  imperiyasi  mustamlakachilik 
changalidan  ozod  bo‘lishda jadidchilik  harakatining  paydo  bo‘lishi 
va mohiyati.
3.  Jadidchilik  harakati  ulug‘ 
namoyandalarining  ijodiy 
faoliyati. Jadidchilaming matbuot va ma’rifiy faoliyati.
4.  Milliy  uyg‘onish  davridagi  o‘zbek  san’ati.  Yevropa 
uslubidagi milliy teatming bunyodga kelishida jadidlar roli.
5.  0 ‘zbek  xalqining  musiqiy  merosi  va  uning  XX  asr 
rivojining asosiy bosqichlari.
XX  asr,  umum  insoniyat  tarixida  eng  murakkab  ijtimoiy- 
siyosiy voqealarga boy, ilm-fan va texnikaviy taraqqiyotning keskin 
rivojlanish asri  sifatida tarixga muhrlandi.  Mazkur davrda Yevropa, 
Amerika  va  Rossiyada  ilm-fan  rivojlanishi  bilan  birga  harbiy 
to‘qnashuvlar  va  qurollanish  avj  ola  boshladi.  Shu  sababli, 
Yevropadagi ayrim taraqqiy etgan davlatlar tomonidan XVII asrdan 
boshlab olib borilgan mustamlikachilik siyosatlari natijasida Afrika, 
Hindiston,  Osiyo  va  Yaqin  Sharqdagi  bir  qator  davlatlar, 
zo‘ravon!ik urush y o ii bilan ulami qo‘H ostida bo‘lib qolgani kabi, 
Turkiston ham XIX asrning ikkinchi yarmidan harbiy kuchlar orqali 
Chor Rossiyasi podshohligi tasarrufiga o‘tdi.
Rus  aholisi va harbiylarining ma’naviy  va madaniy talablarini 
qondirish  uchun Yevropa,  Rossiya  va Kavkazdan  turli teatr,  ijrochi 
jamoalar, mashhur xonanda va sozandalar tez-tez gastrol safarlariga 
kelib turadigan bo‘ldilar.  1884-yilda tashkil etilgan “Туркистанское 
музыкально -  театральное общество” jamiyati bunga bevosita o‘z 
faoliyatini  bag‘ishladi  va  Yevropa,  rus  musiqa  va  teatr  san’atlarini 
0 ‘rta  Osiyoda  keng targ'ib  qilishda  muhim  rol  o‘ynadi.  Shu  bilan
14

---

birga,  rus  ziyolilarining  orasida  turli  musiqiy  va  teatr  badiiy 
havaskorlar  va  professional  jamoalarining  paydo  boiishiga 
ko‘maklashdi.  0 ‘lkamizda  turli  san’at  jamoalari,  kutubxona  va 
muzeylar ochildi.
Madaniy hayotda ham ayrim siljishlar yuz bera boshladi. Mana 
shunday  tarixiy  muhitda  0 ‘rta  Osiyo  xalqlari  XX  asrga  qadam 
qo‘ydi.  Garchand  XX  asming  boshlarida  ham  0 ‘rta  Osiyo 
xalqlarining  taqdiri  Rus  imperiyasi  va  boshqa  davlatlar  tarixida 
sodir  bo‘lgan  voqealar,  harakatlar,  o‘zgarish!ar  bilan  bog‘Iiq 
boisada,  xalq  hayotida  o'zgarishlar  ozodlik  uchun  kurashlar  olib 
borilganligi  tarixdan  ma’lumdir.  Shoirlar  ijodida  adolatsizlikka 
qarshi, kirdikorlami fosh etuvchi hamda ozodlik nafasi barq uruvchi 
adabiy  asarlar  yaratila  boshlandi.  Bu  aibatta mudroq  xalqni  milliy- 
ma’naviy  o‘yg‘otish,  erk  va  ozodliklari  uchun  intilishlarini 
kuchaytirish yo‘lida ijobiy ta’sirini ko‘rsatdi.
XX  asming  boshida  boshlangan  Turkistonda  milliy  ozodlik 
harakati  1905-yildagi  voqealardan  so‘ng  jonlanadi.  Eng  muhim 
masala, inson huquqlarini himoya qilish, demokratik g'oyalami xalq 
ongiga  singdirish,  ma’rifat  va  ma’naviyat  ishlarini  yo'lga  qo‘yish 
zaruriyati  edi.  Bu  o‘rinda  ma’rifatparvar  shoirlaming  ijodiy 
faoliyatida  shakllangan  “Jadidchilik”  (arabchadan  “yangilik”) 
harakati alohida ahamiyat kasb etdi.
0 ‘rta  Osiyoda  jadidchilik  harakatining  asoschisi  Mahmud-