11. Mavzu. Induktiv va deduktiv xulosa chiqarish. Reja: Taхlil, sintеz, dеduktiv хulоsa chiqarish. Induktiv хulоsa chiqarish

Induktiv xulosa chiqarish kuzatish va tajriba natijalarini umumlashtirish

bilan bog‘liq bo‘lgani uchun, ular xaqida qisqacha to‘xtalib o‘tamiz.

Kuzatish predmet va xodisalarni o‘rganishning eng oddiy, ko‘p xollarda qo‘llash

mumkin bo‘lgan usulidir. Unda sub`ekt (masalan, tadqiqotchi) kuzatilayotgan

xodisaga bevosita ta`sir o‘tkazmasdan, uni tabiiy xolatida, bog‘lanshlarida

o‘rganadi.

Bunda sub`ekt o‘z sezgi organlari, tadqiqotlar olib boriladigan asbob-

uskunalar (masalan, mikroskop, tunda ko‘rish asbobi va shu kabilar) bilan ish

ko‘radi.

Tabiiyki  kuzatish  pala-partish,  xolda emas, balki izchil, ko‘pincha avvaldan

tuzilgan reja (masalan, tadqiqot rejasi) asosida o‘tkaziladi. Masalan, korxona

raxbari uning turli bo‘g‘inlarida, bo‘limlarida ishlayotgan mas`ul xodimlarning,

ishchilarning ishini sistemali ravishda, muntazam kuzatib boradi, induksiya asosida

ma`lum bir xulosalarga keladi. Bu xulosalar boshqaruv strukturasi, kadrlar

masalasiga ma`lum bir o‘zgartirishlar kiritish uchun asos bo‘lib xizmat qiladi.

Boshqa bir misol.

Militsiya yoki prokuratura xodimi jinoyatni sodir qilishda

shubxalanayotgan kishini xibsga olishdan avval uning xatti-xarakatlarini oldindan

tuzilgan reja asosida, turli xil sharoitlarda tabiiy xolatda, unga xalaqit bermagan

xolda kuzatib boradi. Bu esa unga qat`iy bir qarorga kelishi uchun zarur bo‘lgan

faktlarni topishiga yordam berishi mumkin.