Siyosiy madaniyat tizimini siyosiy ong, siyosiy mafkura, siyosiy ruhiya,
siyosiy xulq-atvor tashkil etadi.
Siyosiy ong kishilarning jamiyat hayotida bo‟layotgan voqyea hodisalarni
anglab etish kobiliyati bilan bog‟liq. Uning o‟ziga xos xususiyati shundaki, insonning
siyosiy ruhiyasi yo‟nalishi, siyosiy xulq atvori, siyosiy mafkurasi shakllanib, bir
qolipga tushgandan keyingina ularning xatti-harakatida o‟z aksini topadi.
Inson siyosiy ongining kelib chiqishi obyektiv vokelikka bo‟lgan munosabatida
muayyan bir maqsadni o‟z oldiga qo‟yib, unga erishish yo‟lida amalga oshiradigan
siyosiy faoliyatida o‟z aksini topishdadir. Siyosiy ong inson uchun ijtimoiy hayotda
yuz berayotgan vokeliklarni to‟g‟ri anglash, in‟ikos etish, mushoxada qilish hamda
istikbolni oldindan ko‟ra bilish imkoniyatlarini yaratishdan iboratdir.
Siyosiy ong tuzilishi turli ijtimoiy subyektlar (shaxs, guruh, tabaqa, sinf,
jamiyat) onglarining obyektiv voqyealikka bo‟lgan munosabati majmuasidan tashkil
topadi. Alohida olingan shaxs o‟zining maqsad-manfaatlari va ma‟naviy-axloqiy
qadriyatlari orqali siyosiy voqyelikni anglash ayni vaqtda mazkur shaxsga mansub
bo‟lgan kichik ijtimoiy guruh siyosiy ongiga muvofiq kelib qoladi. Lekin, bu
jarayonda shaxs uzligini yuqotib yubormaydi, balki o‟ziga maslakdosh bo‟ladigan
boshqa shaxs siyosiy ongi mushtarakligini vujudga keltiradi. Shunga qaramay u
o‟zining dastlabki mazmunini, yo‟nalishini, qirralarini to‟la saqlab qololmaydi.
Jamiyatda faoliyat ko‟rsatib kelayotgan shaxs, ijtimoiy guruh, individning
siyosiy ongi bir-biri bilan uzviy dialektik bog‟liq holda shakllanadi. Ular siyosiy
hayot voqyea va hodisalar orqali namoyon bo‟lishi jarayonlari bir-biriga ta‟sir
o‟tkazish, bir-birini boyitish tabiatiga ega.
Siyosiy madaniyatning tarkibiy qismlaridan yana biri siyosiy mafkuradir.
Siyosiy mafkura umumiy mafkuraning tarkibiy qismi bo‟lib hisoblanadi.
Mafkuraning o‟zi nima? Mafkura bu siyosiy, huquqiy, axloqiy, diniy, estetik, falsafiy
qarashlar va g‟oyalar sistemasidir. Siyosiy mafkura esa hokimiyatning siyosiy
munosabatlari mexanizmi to‟g‟risidagi g‟oyalar, qarashlar, tasavvurlarning ilmiy-
nazariy majmuasidir. Siyosiy mafkura mavjud siyosiy hokimiyatni saqlab qolish,
mustahkamlash, takomillashtirishga yoki hukmronlik qilayotgan ijtimoiy guruhning
siyosiy hokimiyatini cheklash, zaiflashtirish, imkoniyat paydo bo‟lsa, uni ag‟darib
tashlab, o‟z siyosiy hokimiyatini urnatishga qaratiladi. Siyosiy hokimiyatning
boshqaruvchilari unga da‟vogar bo‟lgan ijtimoiy kuchlar birinchi navbatda o‟z
maqsad-intilishlarini
g‟oyaviy-siyosiy jihatdan, asoslash, isbotlash uchun
kurashadilar. Bu esa siyosiy mafkuraning g‟oyaviy yo‟nalishi bo‟lib hisoblanadi.
Siyosiy mafkuraning ijtimoiy hayotda amal qilish jarayoni akidalar orqali namoyon
bo‟ladi. Bunday aqidalarga: firkaviylik, siyosiy mafkuraning siyosiy hayot bilan
dialektik bog‟liqligi, siyosiy mafkuraning mu‟tadil tarzda istiqbolga yo‟nalganligi,
har bir ijtimoiy sinf, tabaqa, guruh tub manfaatlarini inobatga olish aqidalari kiradi.
Siyosiy mafkura bevosita milliy mafkura bilan bog‟liqdir. Chunki milliy
mafkura har bir millatniig o‟zligini anglash, o‟tmish tarixini, milliy an‟analarini,
axloqiy-ma‟naviy qadriyatlarini e‟zozlash, madaniy boyliklaridan bahramand bo‟lish,
milliy ongni zamon talabi asosida shakllantirib borish kabi ijtimoiy-siyosiy
ahamiyatga molik bo‟lgan masalalar bilan chambarchas bog‟liqdir. Milliy
mafkuraning ahamiyati, zaruriyati va uning siyosiy mafkura bilan dialektik
bog‟liqligi ham ana shundan iborat. O‟zbekiston Respublikasi Prezidenti
I.A.Karimov «Donishmand halqimizning mustahkam irodasiga ishonaman»
(«Fidokor» gazetasi muxbiri savollariga bergan javoblari)da milliy mafkuraning
jamiyat siyosiy hayotidagi roli haqida to‟xtalib bunday degan edi: «Mafkura -
jamiyatda yashaydigan odamlarning hayot mazmunini, ularning intilishlarini o‟zida
mujassamlashtiradi. Har qanday inson tabiiyki, murod-maqsadsiz yashay olmaydi.
Binobarin, toki hayot mavjud ekan, mamlakatlar, davlatlar va ularning manfaatlari
bor ekan, ular o‟z taraqqiyot yo‟lini, ertangi kun ufqlarini o‟zining milliy g‟oyasi,
milliy mafkurasi orqali belgilab olishga intiladi». Darhaqiqat, hozirgi vaqtda
mamlakatimizda mustaqil demokratik, fuqarolik jamiyatini barpo etish, uni siyosiy
tomondan boshqarib borishda aniq-ravshan ifodalangan milliy mafkuraning bo‟lishi
suv va havodek zarur. Chunki, u jamiyatimizning ko‟zi, aql chorog‟idir.
Adabiyotlar ro‘yxati:
1.Mamlakatimizda demokratik islohotlarni yanada chuqurlashtirish va
fuqorolik jamiyatini rivojlantirish konsepsiyasi
I.A.Karimov O‟zbekiston Respublikasi Oliy Majlisi va senatining qo‟shma
yig‟ilishida so‟zlagan nutqi 2010 yil 18-noyabr
2.Fayzullo Otamurodov politologiya 2006 yil
3. Fidokor gazetasi 2008 yil
Ilmiy raxbar:
prof:J.Yaxshilikov.
Magistrantlarning XV ilmiy konferensiyasi materiallari-2015
