Alisher navoiy nomidagi samarqand davlat universiteti tabiiy fanlar fakulteti

Fiziologik jarayonlarning sifat jihatidan  o’ziga xosligi. 

 

Funksiyalarning    bajarilishida  moddalar  almashinuvining  o’zgarishi  natijasida 

organizmda  fizik,  ximik  va  morfologik  o’zgarishlar  yuz  beradi.  Tirik  organizmdagi 

fizik-ximik  jarayonlar xuddi o’lik organizmdagi qonuniyatlar  asosida bajariladi. Shu 

sababli  fiziologiya  –  faqatgina  biologik  fan  bo’lmasdan  balki  ma’lum  darajada 

organizmning  fizikasi  va  kimyosi  hamdir.  Lekin,  tirik  organizmlarda  bajarilayotgan 

jarayonlarning sifatiy farqi shundan  iboratkim, tirik  materiyaning yuqori molekulyar 

organik  birikmalarida  faqatgina  tirik  organizmlarga  xos  bo’lgan  favqulodda  maxsus 

qonunlar faoliyat ko’rsatadi va bular  fiziologik qonunlar deb ataladi. O’lik tabiatdagi   

fizik  va  ximik  jarayonlardan  farqli  o’laroq  organizmdagi  moddalar  almashinuvini 

o’zgarishini  o’z holiga  qaytarish mumkin. 

Fiziologik  funksiyalar  bajarilganidan  keyin,  dastlabki  modda  o’lik  tabiatdagi 

singari qaytmas darajada parchalanib ketmaydi, balki dastlabki va hatto ancha yuqori 

darajagacha  tiklanishi  mumkin.  Fiziologik  jarayonlar  odatda  energiya  ajratishi 

mumkin  bo’lgan  qo’zg’atuvchilar  energiyasidan  jiddiy  darajada  katta  energiya 

ajratishi  bilan  xarakterlanadi.  Fiziologik  jarayonlar  qo’zg’atish  kuchi,  joyi  va 

xarakteriga    mos  kelmaydi.  Shu  bilan  birga  hujayralarning  faol  funksiyasi,  uning 

---

 

20 

membrana  va  boshqa  sitoplazmatik  hosilalari,  bir  tomonlama  o’tkazuvchanlik  va 

parchalanish  jarayonida    yuqori  va  past  molekulali  birikmalarni  sintezlanishida 

kimyoviy  moddalardan  foydalanuvchi  aynan  shu  organizmga  xos  bo’lgan  oziq-

ovqatlar bilan  tushishi  kerak bo’lgan katta  miqdordagi energiya  talab qilinadi.