1-– мавзу кириш. Таъминлаш манбалари ва вагонлар электр юкламаларини таснифи

Ўқитиш воситалари 
маъруза матни, компьютер слайдлари, 
аудиториядаги стендлар ва электр 
ускуналарининг ҳақиқий намуналари 
Ўқитиш усул ва техникалари
визуаллаштирилган маъруза, техникалар: 
блиц-сўров
Ўқитиш шакллари
фронтал, коллектив иш 
Ўқитиш шароити
Махсус аудитория

---

Мониторинг ва баҳолаш 
Оғзаки саволлар, блиц-сўров 
9 -маърузанинг технологик харитаси 
Иш 
босқич-
лари 
Иш фаолиятининг мазмуни 
Ўқитувчи 
Талабалар 
Мотиваци
я 
1-босқич. 
Мавзуга
кириш
(18 ми
н) 
1.1 Дарснинг ташкилий томонлари.
1.2 Ўқув машғулоти мавзуси мақсади ва 
вазифалари 
билан 
таништиради. 
Муаммони баён этади. 
1.3 
Мавзу 
бўйича 
маълум 
бўлган 
тушунчаларни 
фаоллаштиради. 
Натижада 
талабаларнинг 
нималарда 
адашишлари, 
хато 
қилишлари 
мумкинлигининг 
ташхизини 
амалга 
оширади. 
1.4 Мавзуни жонлаштириш учун саволлар
беради. (блиц–сўров) 
Тинглайдилар. 
Тинглайдилар, 
фикр 
юритадилар ва 
жавоб 
берадилар. 
Тинглайдилар ва 
жавоб 
берадилар. 
2-босқич. 
Асосий 
бўлим 
(50 мин) 
2.1. Савол юзасидан мини маъруза қилади. 
2.2. Маъруза режасининг ҳамма саволлари 
бўйича тушунча беради.
2.3. Видео-фильм ва плакатда намойиш этади. 
2.4. Маърузада берилган саволлар юзасидан 
умумлаштирувчи хулоса беради. 
Тинглайдилар. 
Тинглайдилар ва 
асосийсини ёзиб 
оладилар. 
Кўрадилар, 
кузатадилар ва 
эслаб қоладилар.
Ёзиб оладилар. 
3-босқич. 
Мавзуни 
мустаҳ-
камлаш 
(10 мин) 
3.1. Таянч ибораларга қайтилади. Талабалар 
иштирокида 
улар 
яна 
бир 
бор 
такрорланади. 
3.2. Талабалар фаолиятини кузатади. Уларни 
йўналтиради. Зарур маслаҳатлар беради. 
Асосий 
тушунчалар, таянч 
ибораларга
аҳамият қаратади.
Ўрганади.
Саволлар беради 

---

4-босқич.
Якун-
ловчи 
(10 мин) 
4.1. Машғулот бўйича якунловчи хулосалар 
қилади. Мавзу бўйича олинган 
билимларни қаерда ишлатиш мумкинлиги 
маълум қилади. 
4.2. Кейинги мазву бўйича тайёрланиб келиш 
учун саволлар беради. 
4.3. Мустақил иш вазифасини беради. 
Саволлар 
берадилар. 
Тинглайдилар ва 
ёзиб оладилар. 
Вазифани ёзиб 
оладилар. 
9- Generator va akkumliyator batariyasining 
Мавзу режаси:
 
1. 0‘zgarmas tok generatorlari 
2. Markaziy elektr ta’minotining refrijiratorli vagonlar va vagon-
elektrostansiya generatorlari 
O
c
zgarmas tok generatori yakor (qo‘zg‘aluvchi qism) va stator (qo'zgalmas 
qism) dan tashkil topgan. Yakor valdan iborat bo‘lib, uning o‘rta qismiga 
elektrotexnik po‘lat plastinkalardan yig‘ilgan o‘zakda paz-ariqchalar o‘yilgan va 
ularga ishchi cho‘lg‘amlar joylashadi. 
Chulg‘am o‘lchamlaming bosh va oxirgi uchlari kollektor plastinkalarining 
xo‘rozchaga o‘xshash qismlarga payvandlangan. Bu xo‘rozchalar kollektorni, 
ya’ni tok oluvchi qismni hosil qiladilar. Yakor vali podshipniklarda aylanib, yon 
tomondan podshipnik qalqoni deb ataluvchi moslama bilan berkitilgan. Stator 
po‘lat quyilmadan iborat bo‘lib, uning ichki silindrik yuzasiga qutblar boshmog‘i 
o
c
rnatiladi va boshmoqlarga parallel yoki ketma-ket ulanuvchi uyg‘otuvchi 
cho‘lg‘am g‘altaklari kiygiziladi. 

---

 
9.1-rasm. 23.07.01 turdagi generator qurilmasi: 1-korpus; 
2, — podshipnik qalqonlari; 3-podshipnik; 4-shtepselli uzgich; 5-cho‘tkali 
traversa; 6-kollektor; 7- olinuvchi qopqoq; 8-qo‘zg‘otish cho‘lg‘ami; 9- yakor; 10-
qutb; 11- o‘rnatuvchi boshmoq; 13- yakor cho‘lg‘ami; 
14-yiiritma uchun qurilma
. 
Bunday generatorlarga DGB, DGBS, DGCl generatorlari kiradi. DGB, 
DGBS generatorlarida magnit maydoni qo‘zg‘almas bo‘lgan mo‘tadillagich - 
stabilizator qo'llangan. 
Tashqi 
mo^adillagichli 
qurilmalar 
sinxron 
generatorlar. 
Bunday 
generatorlarga ECC-93, SSED va GSF-200 turlardagi generatorlar kiradi. Ularda 
* mo‘tadillagich sifatida kompasidlovchi transformatorlar qo‘lIangan. ESS-93 
(2.24-rasm) turdagi generatorning statorida yakor asosiy cho‘lg‘ami (2) va 
qo'shimcha cho‘lg‘am joylashgan. Ular istemolchilarni ta’minlashga xizmat 
qiladi. Rotor (8) da qo‘zg‘atish cho
£
lg‘ami (9) joylashgan. U yarim o'tkazgichli 
to'g'rilagich (11) va halqa (10) orqali cho‘lg‘am (5)dan tag‘minlanadL Cho‘lg‘am 
(5)ning har bir fazasiga rezistorlar (4) ulangan va ularga kuchlanish U uzatiladi. 
Bu kuchlanish kompasidlovchi transformator (1) dan keladi. Uning birlamchi 
cho‘lg‘ami yakor cho4g‘ami (2) fazalariga, shuningdek, reostat (3) ulangan 

---

bo‘lib, dastani ravishda kuchlanishni rostlashga mo‘ljallangan. 
Asosiy cho‘lg‘amdagi tok Iyai ning o‘zgarishi bilan bo‘ladigan kuchlanish 
mo'tadillagichi 
quyidagicha 
kechadi. 
Yakor 
tokining 
ortishi 
bilan 
kompaundlovchi transformatorning ikkilamchi 
cho‘lg
4
amida kuchlanish U& ortadi. Natijada qo‘shimcha tok AI
v
paydo bo'ladi, va 
u qo‘shimcha qo‘zg‘atish magnit oqimi АФ
у
ni hosil qiladi.