Toshkent irrigatsiya va melioratsiya instituti

2§
. 
O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi yer huquqining 
asosiy manbasi 
       Asosiy  Qonunimiz  O‘zbekiston  Respublikasining  Konstitutsiyasi  yer 
huquqining  asosiy  manbasi  bo‘lib  hisoblanadi.  O‘zbekiston  Respublikasi 
Konstitutsiyasida yerga oid munosabatlarni tartibga soluvchi maxsus qoida-talablar 
ham    belgilangan  bo‘lib,  yer  huquqi  manbalarining  poydevorini  tashkil  etadi. 
Asosiy  qonunimizning  50,  54,  55  va  100-moddalarida  tabiatni  muhofaza  qilish, 
tabiiy boyliklarimizdan oqilona foydalanish bilan bog‘liq yerga oid huquqiy qoida-
talablar mustaxkamlangandir
2
. 
Xususan,  Konstitutsiyamizning  50-moddasida  “Fuqarolar  atrof  tabiiy 
muxitga  ehtiyotkorona  munosabatda  bo‘lishga  majburdirlar”  –  deb, 
mustaxkamlangan bo‘lib, atrof tabiiy muxitning asosiy ajralmas qismi hisoblangan 
yer  resurslariga  nisbatan  fuqarolarning  yerga  oid  majburiyatlarini  belgilaydi. 
“Jamiyatning  iqtisodiy  negizlari”  –  deb,  nomlangan  XII-bobda,  respublikamiz 
xaetining  iqtisodiy  asoslari,  ya’ni  mulkchilik  masalalari,  xo‘jalik  yuritish  va 
tadbirkorlik 
faoliyatining 
kafolatlari 
belgilanib, 
xozirgi 
paytda 
bozor 
munosabatlarini rivojlantirish amalga oshirilayotgan isloxatlarni chuqurlashtirishda 
                                                           
2
  O
‘
zbekiston Respublikasining Konstitutsiyasi. -Т.: O
‘
zbekiston, 2003 y. 
 

---

27 
 
 
ahamiyat  i  beqiyosdir.  Konstitutsiyaning  55-moddasida  “Yer,  yer  osti  boyliklari, 
suv,  o‘simlik  va  xayvonot  dunyosi  hamda  boshqa  tabiiy  zaxiralar  umummilliy 
boylikdir, ulardan oqilona foydalanish zarur va ular davlat muhofazasidadir” deb, 
ifodalangan  bo‘lib,  davlatning  yerga  doir  siyosatining  asosiy  tamoyillarini  o‘z 
ichiga  oladi.  Asosiy  qonunimizning  XXI-bobida  maxalliy  davlat  xokimiyati 
organlarining huquqiy holati belgilangan. Ushbu bobning 100-moddasida maxalliy 
davlat xokimiyat organlari vakolatlarining asosiy yo‘nalishi sifatida - atrof muxitni 
muhofaza  qilish  kabi  mas’uliyati  e’tirof  etilgan  bo‘lib,  o‘z  navbatida  viloyat, 
shaxar, tuman xokimiyat va boshqaruv organlarining yerlardan oqilana foydalanish 
va  ularni  muhofaza  qilishdek  mas’uliyatni  belgilaydi.  Konstitutsiyadagi  qoida 
talablar  yerga  doir  huquqiy  munosabatlar  tizimidagi  asosiy  tamoyillarni 
mustaxkamlaydi.  Ushbu  konstitutsiyaviy  tamoyillar  asosida  atrof  tabiiy  muxitni 
muhofaza  qilish  tabiiy  resurslardan  oqilona  foydalanish  va  uning  eqologik 
xavfsizligini  ta’minlashga  qaratilgan  qonun,  farmon,  qaror,  nizomlar  kabi 
normativ–huquqiy hujjatlar qabul qilinadi.