O‟zbеkistоn rеspublikаsi оliy vа o‟rtа mахsus tа‟lim vаzirligi urgаnch dаvlаt univеrsitеti

Turizmga 
oid 
rasmiyatchiliklar 
– 
sayohatni 
tashkillashtirish, 
rasmiylashtirish  va  amalga  oshirish  jarayonida  qonunchilik  va  mamlakatda 

---

345 
 
o‘rnatilgan  tartib  bo‘yicha  rioya  qilish  majburiy  bo‘lgan  qoidalar,  shartlar  va 
harakatlardan  iborat  bo‘ladi.  Turizm  rasmiyatchiliklarining  muhimligini 
tasdiqlash  va  ularni  tartibga  solish  hamda  osonlashtirish  uchun  bir  qator  eng 
muhim xalqaro hujjatlardan ko‗chirmalar keltiramiz:  

 
Yevropadagi  hamkorlik  va  xavfsizlik  bo‗yicha  kengashning 
Yakunlovchi  dalolatnomasi  (Xelsinki,  1975-y.):  «Kengashning  ishtirokchi 
davlatlari xorijiy davlatlarga sayohat uchun talab etiladigan rasmiyatchiliklar bilan 
bog‗liq  masalalarni  ijobiy  ruhda  qarab  chiqish  orqali  turizm  rivojini 
rag‗batlantirish maqsadida ekanliklarini bildiradilar»; 

 
Jahon turizmi bo‗yicha Manila deklaratsiyasi (Manila, 1980- y.): «Butun 
jahon  turistik  tashkiloti  o‗zining  rivojlanish  dasturiga  jahonda  turizm 
rasmiyatchiliklari  ahvolini  o‗rganish,  mazkur sohadagi  joriy  amaliyot  va  mavjud 
me‘yorlarni  tadqiq  etish,  sayohatlarni  yo‗lga  qo‗yish  va  osonlashtirish  uchun 
umumiy tavsiyanomalar ishlab chiqish masalalarini kiritgan»; 

 
Turizm  bo‗yicha  Gaaga  deklaratsiyasi  (Niderlandiya.  1989-y.): 
«Sayohatlar tez o‗sishi bilan bir vaqtda turizm rasmiyatchiliklarining tushunchasi 
aniqlanmoqda  va  kengaymoqda.  Ulardan  biri  bevosita  turistlarga,  boshqalari  esa 
turizm biznesiga oid. Turizm rasmiyatchiliklarining osonlashuvi o‗zining dastlabki 
tor  chegaraviy  rasmiyatchilik  va  bojxona  tekshiruvlari  ramkasidan  chetga  chiqa 
oldi.  

 
Bugungi  kunda  gap  turizmni  rag‗batlantirish  va  ijobiy  qo‗llab-
quvvatlash  haqida  borishi  lozim,  xususan  har  bir  shaxsga  ichki  va  xalqaro 
turizmda  ishtirok  etishga  sharoit  yaratish, yoshlar, keksalar va nogironlar  orasida 
turizmga alohida e‘tibor ajratishga harakat qilish shart»;  

 
Barqaror  rivojlanish  bo‗yicha  BMT  komissiyasi  o‗zining  1999-yil 
apreldagi N‘yu-York sessiyasida Butunjahon turizm tashkiloti (BTT) tashabbusiga 
ko‗ra,  global  turizm  etik  kodeksini  ma‘qulladi  va  BTTga  xususiy  sektorlar, 
nohukumat  va  mehnat  tashkilotlaridan  tushgan  takliflar  bilan  to‗ldirishni  taklif 
etishdi. BTT mutaxassislarining xulosasiga ko‗ra, turizm Global etik kodeksi joriy 

---

346 
 
hujjat  bo‗lib,  jumladan,  turizm  rasmiyatchiliklarini  tartibga  solishda  ham 
dasturilamal bo‗lmog‗i lozim.  
Xususan  uning  8-moddasida  «Turizm  sayohatlari  erkinligi»da  davlatlar 
tomonidan  kiritilgan  yoki  xalqaro  kelishuvlardan  kelib  chiqadigan,  masalan 
vizalar,  sanitar  va  bojxona  rasmiyatchiligini  imkon  qadar  shunday  moslashtirish 
lozimki,  erkin  turizm  va  xalqaro  turizmga  yo‗l  ochish  zarur  bo‗ladi.  Ushbu 
rasmiyatchiliklarni 
osonlashtirishga 
qaratilgan 
mamlakatlararo 
bitimlarni 
rag‗batlantirish  lozim;  turizm  sanoatiga  og‗ir  tushadigan  va  uning  raqobat 
bardoshligiga  zarar  yetkazadigan  maxsus  soliq  va  to‗lovlarni  bekor  qilish  yoki 
qayta ko‗rib chiqish kabi choralar ko‗rsatilgan.