\ о з и р
риштнинг
ута пишикдик, изолятор ва яримуг-
казувчанлик, радиация ва \ар хил мух,итга чидамлилик,
серроваклик, исснкдикни кам утказиш, товушни ютувчан-
лик сингари хусусиятлари аникданиб, улардан техника
максадларида фойдаланилмокда.
Fmiut ишлаб чицаришиипг узлаштирилиши. Сунъий пиит-
ни ким яратган? Бу саволга аник, жавоб бериш амримахдп.
Тарих са^ифаларида хом гишт илк марта ку\на Ш арк
мамлакатларида курилиш максадтарида ишлатилган деган
тахминлар бор. Бундай тахминлар асосида хдкикдт ётади.
Ш арк мамлакатларида
урмонларнинг камлиги, икдимнинг
йил буйи иссик, ва КУРУК келиши иншоотлар курилишида
хом гиштларнинг кулланилишига сабаб булган булса ажаб
эмас. Бундай гиштлардан ясалган уй-жойлар ва инш оот
лар хозирги кунда \ам куплаб^учраб туради.
Офтобда куритилган гишт Урта Осиё шахдрлари кури-
лишида учраб туради. Термиз, Карши, Бухоро, Кизил-
Арват каби шахдрларда бундай гиштдан куплаб уй-жой-
лар курилган. Бундай уйлар
намликдан деворнинг пастки
кисмида юкори цоколь ва сифатли гидроизоляция курил -
малари урнатилганлиги сабабли йиллар давомида уз хосса
ва хусусиятларини сакдаб келмокда. Бундай гиштлар тан-
нархи куйдирилган гиштлар таннархига нисбатан 3—4 ба
робар арзон, термоизоляция кобилияти эса ута юксак. Шу
сабабли ундан бир каватли уйларнинг курилишида ф о й
даланиш масаласи х^озирги кун н и н г долзарб масаласи
булиб колмокда.
Хом гиштдан курилган бино ва иншоотлар камчилик-
лардан холи эмас, албатта. Хом гиштдан курилган уйлар
сувок килишни талаб килади.
Хом гишт зилзила, сув тош-
Кини, довул, жала каби табиий офатлар олдида ожиз.
Риштсозлик Урта Осиё, жумладан, би зн ин г серкуёш
республикамизда кай тарзда ривожланган деган \а к к о н и й
савол тугилиши мукаррар. Тарихий ва ашёвий далиллар
Урта асрларга келиб, бу с о \а у ерда ривожланибгина кол-
май, \аттоки, Урта Осиё дунё гиш тсозлигининг маркази
булганлигидан далолат беради.
Урта Осиёлик усталар гиштдан Бухоро, Хива ва Самар
кандца уй-ж ой, чойхона, макбара, зарбхона, масжид,
минора, карвонсарой, калъа, сарой, арк, асла\ахона, ус-
гахона, кушк, хдммом каби
биноларнинг девор ва пойде-
www.ziyouz.com kutubxonasi
вори, \о ш и яси ва токчаси, гумбази ва пештоки, устуни,
айланма зинапоялар ва йулаклар барпо этишган. Жумла
дан, IX асрнинг охири, X асрнинг бошларида Бухорода
бунёд этилган сомонийлар макбараси, XII асрда карвон
йули четида курилган, баландлиги 30 метр ва айланаси 17
метрни ташкил этган салобатли Жаркургон мино^аси \ам
сифатли п и ш и к гиштдан курилган. Шу
хилдаги Урта аср
курилиши ва архитектурасига оид обидалар курки, сало1
бати ва накш инкор махрбати билан ,\анузгача кишиларни
лол колдириб келмокда, бетакрор меъморчилигимиз санъ
ати довругини олам узра ёймокда.
XVIII—XIX асрларда гишт ишлаб чикариш корхонала-
ри сони янада ортди. Шу билан бирга, ишлаб чикариш
жараёни \ам такомиллашди.
XIX асрнинг охири, XX аср
нинг бошларида гишт юзасини \осил килувчи мунштук-
нинг кашф этилиши, лойга ишлов берувчи шнекли пресс-
ларнинг яратилиши, тупрокни кориб берувчи булгалагич-
ларнинг урнатилиши гишт саноатида хдкикий техника
революциясига олиб келди.
Do'stlaringiz bilan baham: