Davlat va huquq

KONSTITUTSIYAVIY  TUZUM  VA  KONSTITUTSIYAVIY 
TAMOYILLAR 
Konstitutsiyaviy tuzumning mazmun–mohiyatini anglash borasida konsti-
tutsiya tomonidan o‘rnatilgan tamoyillar salmoqli ahamiyat kasb etadi. Konsti-
tutsiyaviy huquq tizimining asosi hisoblangan tamoyillarning ahamiyati, avva-
lo,  ularning  mazmunida  umuminsoniy  qadriyatlarning  yotganligi,  xalqaro 

---

33
umum e’tirof etilgan qoidalarning ustuvorligi asosida yaratilganligi va ular o‘z 
navbatida milliy huquq tizimining poydevori bo‘lib xizmat qilishi bilan ifodala-
nadi.
Konstitutsiyaviy  tamoyillarning  ahamiyatli  jihati  yana  shunda  namoyon 
bo‘ladiki,  ushbu  tamoyillar  shaxs,  jamiyat  va  davlat  munosabatlarining  ustu-
vor yo‘nalishlarini, eng ahamiyatli jihatlarini o‘zida ifoda etadi. Birgina «davlat 
tuzumi»  yoki  «konstitutsiyaviy  tuzum»  deb  ifodalanuvchi  konstitutsiyaviy 
tushunchalarni  qo‘llashda  qaysi  manfaatlar  ilgari  surilayotganligini  ilg‘ab  
olish qiyin emas. Agar «davlat tuzumi» tushunchasining zamirida davlat man-
faatlari yoki davlat hokimiyatining ustuvorligi kabi g‘oyalar mujassam bo‘lsa, 
«konstitutsiyaviy  tuzum»  tushunchasi  asosan  konstitutsiyaviy  qoidalarning 
ustuvorligi, ya’ni konstitutsiya tamoyillarining amaliy ifodasini namoyon eta-
di  va  shu  orqali  konstitutsiyaviy-huquqiy  munosabat  himoya  qilinayotganligi 
ko‘proq anglanadi. 
O‘zbekiston  Respublikasining  Konstitutsiyasi  aniq  ishlab  chiqilgan  tuzil-
masi  bilan  ajralib  turadi.  Uning  tuzilmaviy  qismlariga  muqaddima,  6  bo‘lim,  
26 bob va 128 modda kiradi. Konstitutsiyamizning kirish qismi — muqaddi-
mada  O‘zbekiston  xalqi  inson  huquqlariga  va  davlat  suvereniteti  g‘oyalari-
ga  sodiqligini  tantanali  ravishda  e’lon  qilib,  insonparvar  demokratik  huquqiy 
davlat barpo etish vazifasini nazarda tutishi ko‘rsatilgan.
Birinchi  bo‘lim  normalarida  davlat  suvereniteti,  xalq  hokimiyatchiligi, 
konstitutsiya va qonunning ustunligi, tashqi siyosatdagi umum tan olingan prin-
siplari va xalqaro huquq normalari asosiy tamoyillar sifatida qayd etiladi.
Ikkinchi bo‘lim normalari inson va fuqarolarning asosiy huquqlari, erkin-
liklari va burchlarini tartibga soladi.
Uchinchi bo‘lim normalari jamiyat va shaxs munosabatlarining xususiyat-
larini ochib beradi.
To‘rtinchi  bo‘lim  normalari  davlatimizning  ma’muriy-hududiy  va  davlat 
tuzilishini belgilaydi.
Davlat hokimiyatining tashkil etilishi beshinchi bo‘lim normalarida tartib-
ga solinadi.
Konstitutsiyaga  o‘zgartirish  kiritish  tartibi  oltinchi  bo‘lim  normalarida 
ko‘rsatiladi.
2 — Davlat va huquq asoslari, 10-sinf

---