Navoiy viloyat pedagog kadrlarni qayta tayyorlash va malakasini oshirish


Darsda yangi mavzuni o‘rganish bosqichlari



Download 4,79 Mb.
Pdf ko'rish
bet50/411
Sana26.07.2021
Hajmi4,79 Mb.
#129212
1   ...   46   47   48   49   50   51   52   53   ...   411
Bog'liq
ona-tili va adabiyot fani boyicha malaka oshirish kursi tinglovchilari uchun oquv-uslubiy majmua

Darsda yangi mavzuni o‘rganish bosqichlari. 
1.  Yangi mavzu bilan tanishtirish. 
2.  Mashg‘ulot rejasini berish. 
3.  Foydalaniladigan adabiyotlar ro‘yxatini tavsiya qilish. 
4.  Yangi  mavzuga  oid  materiallarni  bayon  etish  (bunda  adabiy  til  normalariga  rioya  qilinadi,  tushunarli, 
sodda va ravon tilda tinglovchilarga yyyetkazibishga ahamiyat qaratiladi). 
5.  Tinglovchilar diqqatini mavzuga jalb etish. 
6.  Predmetlararo aloqani ta’minlash. 
7.  Savol berish yo‘li bilan muammoli vaziyat hosil qilish va dars jarayonida tinglovchi bilan faol muloqotda 
bo‘lish. 
8.  Darsni bayon etishda izchillik va uzviylikka rioya etish. 
9.  Dars mazmuni rejadagi savollarning ketma-ketligini aks ettirishga erishish. 
10.  Mavzuni umumlashtirish va savollarga javob berish. 


25 
 
11.  Texnik vositalardan foydalanish. 
12.  O‘tilayotgan mavzuning tinglovchilar tomonidan o‘zlashtirilayotganligini aniqlash.  
Jahon  mamlakatlarining  ijtimoiy-iqtisodiy  taraqqiyotida,  ayniqsa,  intelluktual  rivojlanishida  XXI  asr  katta 
o‘zgarishlarga boy davr bo‘lmoqda. Taraqqiyot o‘z ortidan ta’limni ergashtirib, o‘ziga yanada katta e’tibor talab 
etmoqda. Ushbu jarayondagi mavjud muammolarni hal etishda bugun kadrlarni o‘qitish va malakasini oshirish 
dolzarb  masalalardan  biriga  aylandi.  Bu  o‘z  navbatida  o‘quv  dasturlari  va  rejalarini  ishlab  chiqish,  ta’lim  
jarayonini tashkil etishda yangicha yondashuvlarni talab etmoqda. 
Maktab  ta’limini  rivojlantirish,  ayniqsa,  ta’lim  jarayonini  maqsadli  tashkil  etishda  pedagogning 
boshqaruvchilik mahorati asosiy omillardan biridir. Chunki pedagog qanchalik bilimdon bo‘lsa, o‘z ishini sevsa, 
yangi  samarali  tajribalarni  egallash  ustida  tinimsiz  ishlasa,  o‘zi  yangiliklar  ijod  etish  uchun  izlansa,  uning 
darsida ta’limning samarasi yuqori bo‘lishi shak-shubhasiz. Pedagogning mana shunday xislatlarini oshirishda, 
kasbiy  mahoratlarini  boyitib,  yangilab  borishida  kadrlarni  qayta  tayyorlash  va  malakasini  oshirish  tizimining 
o‘rni  beqiyosdir.  Pedagogik  kadrlarni  qayta  tayyorlash  va  malakasini  oshirish  tizimi  yangi  tartibda  har  bir 
pedagogning o‘z ehtiyojidan kelib chiqqan holda tanlab olish mumkin bo‘lgan malaka oshirish turlarini belgilab 
chiqqanligi bilan ta’lim samaradorligini oshirishda yuqori natijalarga erishish uchun zamin yaratadi. 
Bugungi  kunda  davr  talabiga  aylangan  ta’limning  zamonaviy  texnologiyalari  asosida  malaka  oshirish 
pedagoglarning bilim saviyasini oshirishda muhim ahamiyat kasb etadi.  
Ma’lumki,  har  qanday  pedagogik  texnologiya  “ta’lim  beruvchi – jarayon  – ta’lim  oluvchi”  munosabatida 
tashkil etiladi, ya’ni ta’limning bu jarayonida ta’lim beruvchi ham, ta’lim oluvchi ham bir chiziqda faoliyat olib 
boradi.  Ta’lim  beruvchi  ta’lim  oluvchining  o‘zi  izlanishi,  muammolar  yechimini  o‘zi  topishi,  guruhlarda 
do‘stona  muhitni  yuzaga  keltirishi,  mantiqiy  fikrlab  yakdil  qaror  chiqarishi,  fikrlarini  asosli,  erkin  va  ravon 
bayon  etishi  uchun  shart-sharoit  yaratadi.  Ta’lim  beruvchining  o‘zi  esa  dars  jarayonining  tashkilotchisi, 
boshqaruvchisi,  yo‘naltiruvchisi,  kuzatuvchisi,  nazoratchisi,  ta’lim  oluvchi  (o‘quvchi  yoki  tinglovchi)ning 
do‘sti, hamkori, yordamchisi sifatida faoliyat yuritadi. 
Mutaxassisligi  ona  tili  va  adabiyot  bo‘lgan  maktab  o‘qituvchilari  malakasini  ta’limning  zamonaviy 
texnologiyalari asosida oshirishni tashkil etish quyidagi maqsadlarni amalga oshirishni ko‘zda tutadi:  
-  mutaxassisligi ona tili va adabiyot bo‘lgan maktab o‘qituvchilari kasbiy saviyasining uzluksiz ravishda 
o‘sishini hisobga olgan holda uni rivojlantirish; 
-  pedagogik tafakkurini boyitish; 
-  ta’lim  jarayonida  qo‘llash  zarur  bo‘ladigan  zamonaviy  va  axborot  texnologiyalari,  metodik  bilim, 
ko‘nikma va malakalarni shakllantirish; 
-  o‘qitish jarayoniga ilg‘or xalqaro pedagogik tajribalarni joriy etish va ularni o‘z o‘rnida qo‘llay olish; 
-  ta’lim  oluvchilarning  talab  va  ehtiyojlarini  hisobga  olgan  holda  ta’lim  berishning  metod,  usul  va 
vositalarini to‘g‘ri tanlash; 
-  ta’lim jarayonini loyihalashtirilgan tizim asosida boshqarish. 
-  mutaxassisligi  ona  tili  va  adabiyot  bo‘lgan  maktab  o‘qituvchilari  malakasini  ilg‘or  pedagogik 
texnologiyalar asosida oshirish kurslarini tashkil etish ham bu soha mutaxassislarining ehtiyojlariga mos bo‘lib, 
u quyidagi vazifalarni o‘z oldiga qo‘yadi:  
-  mutaxassisligi ona tili va adabiyot bo‘lgan maktab o‘qituvchilari malakasini  oshirish jarayonini tashkil 
etish; 

mutaxassisligi  ona  tili  va  adabiyot  bo‘lgan  maktab  o‘qituvchilari  malakasini  oshirishda  zamonaviy 
pedagogik va axborot texnologiyalaridan unumli foydalanish; 

mutaxassisligi ona tili va adabiyot bo‘lgan maktab o‘qituvchilari malakasini oshirishda masofadan turib 
o‘qitish usullaridan foydalanish; 

mutaxassisligi  ona  tili  va  adabiyot  bo‘lgan  maktab  o‘qituvchilari  malakasini  oshirishda  o‘quv-uslubiy 
manbalar bilan ta’minlanishga erishish; 

mutaxassisligi  ona  tili  va  adabiyot  bo‘lgan  maktab  o‘qituvchilari  malakasini  oshirishda  kursga  kelgan 
yoki taklif etilgan ilg‘or pedagogik faoliyat olib borayotgan direktorlar bilan tajriba almashtirish. 
Mutaxassisligi ona tili va adabiyot bo‘lgan maktab o‘qituvchilari malakasini oshirishni tashkil etishda guruh 
bilan ishlash va hamkorlikda o‘qitish texnologiyalarini qo‘llaganda quyidagilarga e’tibor qaratish lozim bo‘ladi: 
  ta’lim beruvchining jarayonga tayyorgarligi; 
  maqsadni aniq qo‘ya olish; 
  eng maqbul usullarni qo‘llashga tayyorgarlik; 
  joy va jihozlar; 
  kutilmagan vaziyatlarni hisobga olish; 
  guruhlar hamkorligini tashkil etish; 
  o‘zaro hurmatni to‘g‘ri yo‘lga qo‘yish; 
  muammoning  yyechimini topishda birgalikda harakat qilish; 


26 
 
  vaqtni to‘g‘ri taqsimlash. 
Mutaxassisligi  ona  tili  va  adabiyot  bo‘lgan  maktab  o‘qituvchilari  malakasini  oshirish  kurslarida 
tinglovchilarga ta’lim samaradorligiga erishish, ta’lim  mazmunini boyitish, maqsadni amalga oshirishning eng 
qisqa va maqbul yo‘li, usullarini tanlashga tavsiya berishdan avval ularning o‘zlarini jarayon ichiga olib kirib, 
muammo  yechimini  topishga  yo‘l  ko‘rsatish  lozim  bo‘ladi.  Shundagina  u  o‘qituvchi  tushunadi  yoki  vaziyatni 
aniq his qila oladi.  
Milliy istiqlol sharofati tufayli respublikamizda boshqa ijtimoiy sohalar qatori ta’lim va tarbiya sohasining 
ham  umumjahon  ta’lim  standartlariga  mos  holda  rivojlanishi  uchun  keng  imkoniyatlar,  moddiy  va  ma’naviy 
shart-sharoitlar  yaratildi.  Prezidentimiz  I.Karimov  ta’lim-tarbiya  sohasida  olib  boriladigan  ishlarning 
daturilamali  bo‘lgan  “Kadrlar  tayyorlash  millliy  dasturi”  mohiyati  haqida  shunday  degan  edi:  “Demokratik 
jamiyatda bolalar, umuman, har bir inson erkin fikrlaydi. Agar bola erkin, mustaqil fikrlashni o‘rganmasa, unga 
berilgan ta’lim samarasi past bo‘lishi muqarrar. Albatta, bilim kerak, ammo bilim o‘z yo‘liga, mustaqil fikrlash 
katta boylikdir
1
” 
“Ta’lim to‘g‘risida”gi Qonunning 12-moddasida ham umumiy o‘rta ta’limning asosiy maqsadlaridan biri – 
mustaqil fikrlash ko‘nikmalarini shakllantirish va rivojlantirish  ekanligi alohida ta’kidlab o‘tilgan. 
Tafakkur  va  til  hodisalarining  bir-birini  taqozo  etishi,  bir-birisiz  yashay  olmasligini  nazarda  tutsak,  ijodiy 
tafakkur  sohibi  tarbiyasida  ona  tilining  o‘ta  muhim  va  betakror  vosita  ekanligini  ta’kidlab  o‘tirishning  hojati 
yo‘q.  Zero,  turli  sohadagi  eng  nodir  kashfiyotlar  ham  birinchi  galda  ona  tili  yordamida  dunyoga  keladi,  ona 
tilida zohir etiladi, ona tilida himoya qilinadi. 
Umumiy  o‘rta  ta’lim  maktablarida  ona  tili  ta’limining  asosiy  maqsadi  o‘quvchilarning  kommunikativ 
savodxonlik  darajasini oshirish, ularni mustaqil va ijodiy fikrlashga  yo‘naltirish. Fikr mahsulini to‘g‘ri, ravon, 
o‘rinli  ifodalashga  o‘rgatish  ekan.  Uni  amalga  oshirishning  ishonchli  omillaridan  biri  –  matn  yaratishning 
samarali  texnologiyasini  ishlab  chiqish,  uni  o‘quv  amaliyotiga  izchil  tatbiq  etish,  o‘quvchilarni  muammoli 
o‘quv  topshiriqlari  orqali  izlanish  va  kashf  qilishga  yo‘naltirish,  o‘quvchi  lug‘at  boyligini  kengaytirish 
jarayonida  nutqiy  mahoratini  shakllantirish  (so‘zning  lug‘aviy  ma’nolarini  sharhlash)  fikr  ifodalash  (og‘zaki 
nutq va matn yaratish) da so‘zni tanib va tanlab ishlatishni talab qiluvchi o‘quv topshiriqlari, nutqiy madaniyatni 
yuksaltiruvchi ko‘nikma va malakalar tizimi bilan qurollantirishdir. 
Bu  muammolar  orasida  o‘quvchilarda  mustaqil  matn  yaratish  ko‘nikmalarini  shakllantirishning  intensiv-
universal  texnologiyasini  yaratish,  ana  shu  maqsadga  xizmat  qiladigan,  matn  yaratishning  bosqichli  tizimini 
ishlab  chiqish  va  uni  amaliyotga  joriy  etish  masalasi  alohida  o‘rin  tutadi.  Kommunikativ  savodxonlikni 
ta’minlash  va  mustahkamlashning  asosiy  omili  tafakkur    mahsulini  izchil,  to‘g‘ri,  ravon  ifodalash,  nutqiy 
vaziyat talabiga ko‘ra, jadal  matn yaratish ko‘nikmalarini shakllantirishdir. Umuman olganda, DTS talablarini 
to‘la  bajarish  –  o‘quvchi  kommunikativ  savodxonligini  ta’minlash  masalasi,  ona  tili  ta’limida  mustaqil  matn 
yaratish ko‘nikmalarini shakllantirish texnologiyasini ishlab chiqish va uni muntazam ravishda takomillashtirib 
borishni taqozo etadi. Buning uchun egallagan bilim, ko‘nikma va malakalarning jadal amaliy tatbiqi, mustaqil 
matn yaratish ona tili darslarida o‘rganilayotgan har bir mavzuning asosiy maqsadiga aylanishi lozim. 
Matn  yaratishning  mantiqiy    davomi  –  matn  ustida  ishlash  va  uni  tahrir  qilish  bilan  esa  matnning  tili, 
mantiqiy va uslubiy shakllanganlik darajasi o‘rganiladi, nuqsonlar bartaraf etiladi, o‘quvchining kommunikativ 
savodxonlik darajasi esa, matn yaratish mahoratini aniqlash jarayonida o‘z yechimini topadi.  
Ona tilining yangi-yangi ifoda imkoniyatlarini izlab topish, uni dars jarayoniga tatbiq etish, o‘quvchilarning 
ijodiy  tafakkur  hodisalarini  kuzatish,  anglash,  qiyoslash,  analiz  va  sintez  qilish,  tanlash,  guruhlash  kabi  bilish 
qobiliyatlarini takomillashtiradi.  
Ona  tili  ta’lim  mazmuni    o‘quvchilarni  ijodiy  yozma  ish  –  matn  ustida  ishlashga  o‘rgatishda  egallangan 
bilimlarni quyidagi ko‘nikma va malakalar bilan mustahkamlashni tavsiya qiladi. 
Ijodiy yozma ish – matn tushunchasi: rasm asosida, hikoya, manzara tasviri, shaxs, hayvon, narsa-buyum, 
voqea-hodisa tasviri. 
O‘quvchi va borliq. Yozma ishning maqsadi: yozma ish o‘quvchining o‘zligi. 
Yozma ishga mavzu tanlash, uni tayyorlash. 
Yozma ish mazmunining mavzu bilan uyg‘unligini ta’minlash. 
Erkin mavzu ustida ishlash. 
Yozma ishning rejasi, unga qo‘yilgan asosiy talablar. 
Mavzuni yoritish uchun zarur materiallar. 
Mavzuni yoritishda mazmun izchilligi 
Matnning uslubi. 

Download 4,79 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   46   47   48   49   50   51   52   53   ...   411




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish