ƏLƏKBƏr MƏMMƏdov ceyhun yusifov iLqAr Seyfullayev vergİ

Vergİ VƏ TƏrƏqqİ

---

baxımdan qüsurlu olmasından asılı olmamalı və yalnız əldə ol-
unan  nəticələrin  başqaları  (alıcılar)  üçün  dəyərliliyi  ilə
müəyyənləşməlidir. Biz birbaşa etiraf etməliyik ki, fərdin azadlı -
ğının təmin olunması ilə bölgüdə ədalətliliyin təmin olunmasına
yönələn səylərimiz bir araya sığmır” [94].
İngilis iqtisadçısı, Kembric məktəbinin nümayəndəsi Artur
Sessil  Piqu  (1877-1959)  1927-ci  ildə  nəşr  olunmuş  “Rifah
haqqında iqtisadi nəzəriyyə” əsərində neoklassik nəzəriyyənin
müddəalarından  -  azalan  son  hədd  faydalılığı,  subyektiv-
psixoloji yanaşma və utilitarizmin prinsipləri - istifadə etməklə
rifah haqqında neoklassik nəzəriyyəni tamamlamışdır [75].
A.Piqu nəzəriyyəsinin mərkəzində milli didvidend və ya xalis
milli məhsul (milli gəlir) anlayışı dayanır. Burada milli gəlir
cəmiyyətin xalis məhsulu, pulla alınan nemətlərin və xidmətlərin
məcmusu kimi təqdim olunur. Məhz bu göstəricini Piqu həm
istehsalın səmərəliliyi, həm də ictimai rifahın meyarı kimi qəbul
etmişdir.
A.Piqu qəbul edirdi ki, insanın rifahı onun məmnunluğunu,
tələbatlarının ödənilməsini əks etdirir. Əgər insan büdcəsində
olan pul vəsaitələrinin istifadəsi üzrə qərar vermək hüququna
malikdirsə, onda həmin fərdin hər-hansı nemətə görə ödəməyə
hazır olduğu pulun miqdarı onun bu neməti əldə etmək istəyinin
dərəcəsinin  göstəricisi  hesab  oluna  bilər. A.Piqu  bu  ideyaya
əsaslanaraq milli gəliri pulla alına bilən nemətlərin məcmusu
kimi qəbul edirdi. Alıcıların məhsula görə ödəməyə hazır olduğu
pulun miqdarı ilə məhsulun yaradılmasına sərf olunan pulun
miqdarı arasındakı fərq milli gəlirin artımına daxil edilir. Bu
mülahizələrə görə, istehsalın artımı şərti olaraq rifahın artımı
hesab olunur.
Diqqət  yetirdikdə  görmək  mümkündür  ki,  A.Piqu  rifah
probleminə  fərdin  deyil,  cəmiyyətin  mövqeyindən  yanaşır.
Maraq lıdır ki, A.Piqu rifaha ictimai yanaşmada fərdi tələbatın
ödənilməsi, istehsaldan şəxsi fayda və digər fərdi göstəricilərdən
geniş istifadə edir.
A.Piqu qeyd edirdi ki, fərdi rifah anlayışı iqtisadi meyarlarla
yanaşı mənəvi və sosial-psixoloji amillərlə də xarakterizə olunur.
O, belə göstəricilərə iş şəraitini (iş vaxtı, rejimi, işçi mühit və s.),
68