ƏLƏKBƏr MƏMMƏdov ceyhun yusifov iLqAr Seyfullayev vergİ

Vergİ VƏ TƏrƏqqİ

---

törəmə tələbatların «nisbi doyması» mülahizəsi «məhsulun həyat
dövrü» modelinin əsasında dayanır. 
Tələbatların təbii və törəmə tələbatlara ayrılması konsepsi -
yasına görə, törəmə tələbatların  tam ödənilməsi mümkün olduğu
halda, təbii tələbatların tam ödənilməsi qeyri-mümkündür. 
J.J.Lamben iqtisadçı alimlərin tələbat anlayışına baxışlarını
belə ümumiləşdirmişdir [66]: 
• İqtisadçı üçün alıcının motivasiyası problemi deyil, onun
arzuları və nəyə üstünlük verməsi maraqlıdır. İqtisadçı üçün əsas
məsələ alıcının öz seçimində müstəqilliyi və seçmə meyarlarının
dinamikası qəbul olunur.
• Həqiqi və süni tələbatların mövcudluğu problemi aktual
deyil. Belə ki, bu tələbatların fərqləndirilməsi çox çətindir.
• Insan tələbatlarının böyük əksəriyyəti sosial-mədəni köklərə
malikdir. Buna görə də, tələbatın sosial-mədəni mühitin təsiri və
texnoloji inkişaf ilə şərtlənən dialektikası mövcuddur.
• Nisbi tələbatların tam ödənilməsi qeyri-mümkündür. Biz hər
hansı  bir  nisbi  tələbatımızı  ödəməyə  çalışmaqla  bu  tələbatın
doymasına deyil, daha da aktivləşməsinə və başqa forma alma -
sına nail oluruq.
• Elmi-texniki tərəqqi və yeni məhsulların yaranması təbii
tələbatların daha təkmil səviyyədə ödənilməsinə şərait yaradır
və  bu  tələbatların  tam  ödənilməsinin  qeyri-mümkünlüyü
mülahizəsini bir qədər də möhkəmləndirir.
Insan  motivasiyası  barədə  psixologiyadan  məlum  olan
mülahizələr və psixoloji tədqiqatlar tələbat anlayışının daha da
geniş təsvirinə, insanların davranışlarını, seçimlərini və rifahını
müəyyən edən amilləri izah etməyə imkan verir. Insanın rifahını
müəyyən edən amilləri üç qrupda birləşdirirlər:
- rahatlıq (komfort);
- həzz almaq;  
- stimulyasiya.
Insanın rifahını müəyyən edən bu üç motivasiya qüvvəsi qısa
şəkildə aşağıdakı kimi izah oluna bilər:
• rahatlığın-komfortun axtarışı (iki davranış növü ilə şərtlənir:
tələbatların  ödənilməsi  vasitəsilə  gərginliyin  azaldılması;
yeniliklər, risk, qeyri-müəyyənlik, qeyri-sabitlik kimi stimullar
51