ƏLƏKBƏr MƏMMƏdov ceyhun yusifov iLqAr Seyfullayev vergİ

Vergİ VƏ TƏrƏqqİ

---

olan  məhsul  digər  istehlak  məhsullarından  xeyli  əhəmiyyətli
olmalıdır.  Bu  fikirdə  mübahisəli  məqamlar  var.  Gündəlik
həyatımızda insanların özlərinə qarşı sui-qəsd etməsi, və yaxud,
ölüm təhlükəsi ilə üz-üzə qalaraq başqalarının yaşaması və rifahı
naminə qəhrəmanlıq göstərmələri kimi hadisələrin şahidi oluruq.
Bundan əlavə, elə tələbatlar vardır ki, (siqaret çəkmək, spirtli
içkilərə aludəçilik, narkomaniya, çox yemək və insan orqanizmi
üçün zərərli qidaları qəbul etmək, yüksəkliklərdən paraşütlə tul-
lanma, sürətlə maşınsürmə, sağlamlığa lazımi diqqət ayırmadan
fasiləsiz  əmək  fəaliyyəti  ilə  məşğul  olmaq  və  s.)  onların
ödənilməsi insanların həyatına təhlükə törədir. Lakin insanlar bu
təhlükələri görə-görə həmin tələbatları ödəmək üçün xeyli səy
göstərirlər. 
Elə hallar olur ki, sosial xarakterli tələbatlar ilkin tələbat -
lardan  da  kəskin  formada  hiss  olunur.  Tənhalıq,  ətrafındakı
adamlardan  qayğının  olmaması  və  digər  belə  hallar  insanın
psixikasının  pozulmasına  və  ciddi  xəstəliklərin  yaranmasına
səbəb ola bilər. 
Tələbatın mütləq və nisbiliyi konsepsiyası belə hadisələrin
izahını verə bilməsə də, nisbi tələbatların dialektik xarakterə
malik olmasını və həmin tələbatların tam ödənilməsinin qeyri-
mümkünlüyünü göstərir. 
Bəzi  tədqiqatçılar  tələbatları  təbii  və  törəmə  tələbatlara
ayırmışdır.  Belə  tədqiqatlarda  törəmə  tələbatı  insanın  təbii
tələbatına  və  ya  arzu  obyektinə  texnoloji  cavab  kimi  təqdim
edilir.  Nümunə  üçün,  avtomobilə  tələbat  insanın  şəxsi  yer -
dəyişmə vasitəsinə olan təbii tələbatından törəmə tələbatdır. Bu-
rada tələbatın ödənilməsi dedikdə, törəmə tələbatın ödənilməsi
nəzərdə tutulur. Törəmə tələbatın faydalılıq həddi həmişə azalma
meylinə  malik  olur  və  bu  tələbatın  ödənilməsindən  yaranan
məmnunluq müəyyən dövrdən sonra  azalmağa başlayır (azalan
son  hədd  faydalılığı).  Texnoloji  inkişaf  təbii  tələbatın  daha
yüksək və fərqli formada ödənilməsi üçün yeni məhsul kateqo -
riya larının və məhsul növlərinin yaranmasına şərait yaratmaqla
yeni  törəmə  tələbatlar  yaradır.  Beləliklə,  təbii  tələbatların
ödənilməsi üçün məhsulların istehsalı daimi təkamül prosesində
olur və yeni məhsulların yaranmasına böyük təsir göstərir. Məhz
50